zarząd spółki z o.o. Archives - Strona 10 z 10

Rezygnacja członka zarządu, gdy zarząd jest jednoosobowy – komu doręczyć oświadczenie?

Rezygnacja członka zarządu może być dokonana w każdym czasie. Członek zarządu nie musi podawać przyczyn rezygnacji, choć rezygnujący z członkostwa w zarządzie powinien mieć ważny powód dla którego rezygnuje ze swojej funkcji. Należy pamiętać, że członek zarządu rezygnujący bez ważnego powodu ze swojej funkcji może być pociągnięty do odpowiedzialności majątkowej za wyrządzoną spółce szkodę. Dlatego też aby uniknąć odpowiedzialności majątkowej, należy w oświadczeniu o ustąpieniu z funkcji członka zarządu przedstawić przyczyny tej decyzji.

Oświadczenie o rezygnacji jest jednostronną czynnością prawną. Oświadczenie o ustąpieniu z członka zarządu jest ważne po dotarciu do adresata, czyli spółki z o.o. I w tym momencie pojawia się kilka ważnych pytań, odnoszących się do sytuacji, gdy spółka nie posiada rady nadzorczej ani prokurenta – jak członek zarządu podpisał oświadczenie o swojej rezygnacji to komu ma być ono wręczone, gdy w spółce był tylko jeden członek zarządu? W takim przypadku nie ma uprawionego, który mógłby odebrać oświadczenie ustępującego członka zarządu. Jedynym istniejącym organem w spółce, po ustąpieniu członka zarządu będzie zgromadzenie wspólników. Czy oświadczenie ustępującego członka zarządu powinno być doręczone w trakcie obradującego zgromadzenia wspólników?

Aby skutecznie doręczyć oświadczenie o swojej rezygnacji, ustępujący członek zarządu powinien wcześniej zwołać zgromadzenie wspólników, na którym złoży swoje oświadczenie o rezygnacji. Na tym zgromadzeniu wspólników udziałowcy będą też mogli powołać nowy skład zarządu. Powyższa kolejność działań – zwołać zgromadzenie wspólników i na nim złożyć rezygnację z jednoosobowego zarządu – uchroni spółkę od sytuacji, w której przez oznaczony czas nie miałaby ona działającego jednego z organów – zarządu. Można też na zgromadzeniu wspólników powołać pełnomocnika w trybie art. 210 k.s.h. i to temu pełnomocnikowi ustępujący członek zarządu złoży oświadczenie o rezygnacji ze swojej funkcji w spółce z o.o. (zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z 3 listopada 2010 r., V CSK 129/10).

Powyższe praktyczne rozwiązanie będzie też się stosować do rezygnującego ze swej funkcji likwidatora, w spółce nie posiadającej rady nadzorczej oraz pełnomocnika powołanego w trybie art. 210 § 1 k.s.h.

W spółce z o.o., która posiada jednoosobowy zarząd można też wcześniej przewidzieć możliwość rezygnacji członka zarządu, choćby w postaci powołania pełnomocnika, który będzie reprezentował spółkę w umowach (oraz sporach) z członkiem zarządu. Można też odpowiednio opisać w umowie spółki z o.o. procedurę rezygnacji członka zarządu – np.: wskazać komu rezygnujący członek zarządu ma przekazać oświadczenie o swojej rezygnacji.

Co może zrobić członek zarządu, który pomimo zwołania zgromadzenia wspólników, na którym miało dojść do złożenia rezygnacji z funkcji członka zarządu, nie może oświadczyć o ustąpieniu, bo przykładowo zgromadzenie wspólników nie odbyło się albo zgromadzenie wspólników nie powołało pełnomocnika do odbioru oświadczenia o rezygnacji członka zarządu?

Wyjściem z tej sytuacji będzie wysłanie do wszystkich udziałowców oświadczenia o rezygnacji z funkcji członka zarządu oraz przekazanie do sądu rejestrowego, przez ustępującego członka zarządu, informacji o zwołaniu zgromadzenia wspólników, o nieodbyciu się tego zgromadzenia oraz o tym, iż z przyczyn od członka zarządu niezależnych nie mógł złożyć oświadczenia – ani zgromadzeniu wspólników ani też pełnomocnikowi a więc złożył to oświadczenie poszczególnym udziałowcom.

Podstawą prawną do złożenia takiego wniosku będzie art. 24 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. W tego typu sytuacji sąd rejestrowy powinien wykreślić członka zarządu oraz powołać kuratora (art. 26 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym).

foto dzięki uprzejmości Grant Cochrane / freedigitalphotos.net

Sposoby motywowania członków zarządu

We wcześniejszym poście nt. „Powołanie członka zarządu” opisywałem podstawowe sposoby motywowania członków zarządu. Wskazałem tam, że wynagrodzenie członka zarządu może być wypłacane na postawie: uchwały Zgromadzenia Wspólników, umowy o pracę albo umowy o zarządzanie (umowy menedżerskiej).

Jeśli członek zarządu ma ustalone wynagrodzenie wyłącznie w uchwale Zgromadzenia Wspólników to wynagrodzenie jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 ust. 7 ustawy o PIT). Przychody z działalności wykonywanej osobiście są opodatkowane według skali progresywnej z zastosowaniem stawek 18% i 32%. Do tego przychodu stosuje się koszty uzyskania przychodów w takiej samej wysokości do co przy przychodzie ze stosunku pracy. Zaletą tego sposobu wynagradzania członka zarządu jest brak obciążenia składkami społecznymi oraz zdrowotnymi.

Członek zarządu może mieć określone wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę. Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób fizycznych to wynagrodzenie pracownicze jest opodatkowane według skali progresywnej z zastosowaniem stawek 18% i 32%. Przychód obniża się o zryczałtowane koszty uzyskania przychodów. Wynagrodzenie członka zarządu, określone na podstawie umowy o pracę, podlega też ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu. Umowa o pracę oraz kodeks pracy przyznaje takiemu członkowi zarządu prawo do płatnego urlopu, wynagrodzenie za czas choroby, odpowiednio długie terminy wypowiedzenia umowy o pracę.

Jeśli członek zarządu zawarł ze spółką umowę zlecenia lub umowę menedżerską to jego wynagrodzenie będzie zakwalifikowane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście i opodatkowane według skali progresywnej z zastosowaniem stawek 18% i 32%. Wynagrodzenie będzie podlegać pod obowiązkowe ubezpieczenie społeczne – składki emerytalna, rentowa i wypadkowa oraz dobrowolną składkę chorobową. Ponadto, obowiązkowa jest też składka zdrowotna.

Inną podstawą prawną do wypłacenia wynagrodzenia jest przyznanie członkowi zarządu warunkowego niezbywalnego prawa do otrzymania w przyszłości rozliczenia pieniężnego.

Zgromadzenie Wspólników może wprowadzić odrębny plan motywacyjny dla członków zarządu, prokurentów oraz innych osób kluczowych dla rozwoju spółki z o.o.. Najczęściej spółka zawiera z odrębne umowy z kluczowymi osobami, w której to umowie przyznawane jest odpłatnie (np.: za 1 zł) warunkowe prawo do otrzymania w przyszłości rozliczenia pieniężnego wynikającego z realizacji tegoż prawa. Taka umowa nie jest związana bezpośrednio z umową o pracę lub innymi umowami wiążącymi członka zarządu ze spółką. Co ważne, prawo to jest niezbywalne, a więc osoba uprawiona zobowiązuje się do niezbywania przysługującego jej warunkowo prawa aż do momentu jego realizacji.

Realizacja warunkowego prawa polega na żądaniu od spółki wypłaty kwoty realizacji. Takie prawo można zrealizować dopiero po zakończeniu oznaczonego w umowie okresu rozliczeniowego (np. roku finansowego spółki) i po spełnieniu innych, określonych w umowie warunków.

Zasadą jest, że prawo może zrealizować wyłącznie ta osoba uprawniona, która w dniu wypłaty nadal jest członkiem zarządu, prokurentem lub pełni inną kluczową funkcję w spółce. Można też przewidzieć w umowie, iż warunkowe prawo może być zrealizowane przez osobę, która już nie pełni funkcji zarządczych, lecz pełniła je przez część okresu rozliczeniowego.

Powyższe warunkowe niezbywalne prawo do otrzymania w przyszłości rozliczenia pieniężnego stanowi pochodny instrument finansowy w rozumieniu art. 5a pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ewentualny przychód wynikający z realizacji prawa stanowić będzie przychód z kapitałów pieniężnych (art. 17 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT), podlegający opodatkowaniu z zastosowaniem 19% stawki podatkowej (art. 30b ust. 1 ustawy o PIT). Przychód ten nie będzie obciążony składkami społecznymi oraz zdrowotnymi.

foto dzięki uprzejmości Stuart Miles / freedigitalphotos.net

Powołanie członka zarządu

Do zarządu spółki z o.o. członek zarządu jest powoływany uchwałą wspólników spółki z o.o., chyba że umowa spółki stanowi inaczej (czasem uprawnienie do powołania członka zarządu, zgodnie z umową spółki z o.o., przyznawane jest radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej lub osobie trzeciej – np.: inwestorowi). Powołanie członka zarządu następuje na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników, która podejmowana jest bezwzględną większością głosów oddanych a głosowanie nad wyborem proponowanego kandydata na członka zarządu musi się odbyć w trybie tajnym (zgodnie z art. 247 k.s.h.).

Należy pamiętać, że na członka zarządu może być powołana wyłącznie osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia). Przepisy kodeksu handlowego zawierają też warunek, iż osoba powoływana na członka zarządu nie może być prawomocnie skazana za określone w przepisach prawa handlowego i karnego przestępstwa, takie jak m.in. podrobienie dokumentów, kradzież, oszustwo, działanie na szkodę osoby prawnej lub wierzyciela, łapownictwo.

W trakcie wyboru kandydata należy więc uzyskać od niego oświadczenie stwierdzające, że zamierza kandydować jako członek zarządu oraz potwierdzające, iż nie został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 kodeksu spółek handlowych oraz dołączyć zgodę kandydata na członka zarządu na powołanie go do zarządu (art. 19a ust. 5 ustawy o KRS).

Nowy członek zarządu powinien zostać zgłoszony do rejestru w ciągu 7 dni od podjęcia uchwały o jego powołaniu. Wpis do rejestru przedsiębiorców o nowym członku zarządu ma charakter wyłącznie deklaratoryjny (informujący), a nie konstytutywny. Tak więc osoba wybrana na członka zarządu może pełnić swoją funkcję już od następnego dnia po powołaniu jej na członka zarządu, chyba że w uchwale przewidziany jest inny termin rozpoczęcia urzędowania nowego członka zarządu.

Ponadto trzeba zaznaczyć, iż członkiem zarządu może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo określone w przepisach kodeksu karnego i niektórych przepisach K.s.h. Na marginesie powstaje pytanie czy wspólnik spółki z o.o. może na zgromadzeniu wspólników głosować za swoją kandydaturą na członka zarządu. Art. 243 § 3 kodeksu spółek handlowych stanowi, że „członek zarządu i pracownik spółki nie mogą być pełnomocnikami na zgromadzeniu wspólników”. W mojej ocenie wyżej zacytowany przepis nie zakazuje wspólnikowi osobistego głosowania nad swoją kandydaturą. W tej sytuacji wspólnik będzie działał w swoim imieniu, a nie jako pełnomocnik.

Jeżeli członek zarządu wykonuje swoją funkcję odpłatnie oraz wyłącznie na podstawie aktu powołania go na to stanowisko, to jego wynagrodzenie rozpoznawane jest na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako przychód z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Warto też pamiętać, iż gdy wynagrodzenie członka zarządu jest ustalone tylko w uchwale zgromadzenia wspólników (a nie np.: w umowie o pracę lub kontrakcie menedżerskim) to wobec takiego wynagrodzenia nie powstaje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Członek zarządu może wykonywać swoje obowiązki, oprócz uchwały zgromadzenia wspólników, także na podstawie umowy o pracę albo umowy zlecenia bądź kontraktu menedżerskiego. Z dodatkowymi podstawami prawnymi będą się wiązać inne konsekwencje podatkowe oraz dodatkowe obowiązki wynikające z przepisów regulujących ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Należy pamiętać, że wystarczającą podstawą do powołania członka zarządu oraz określenia jego wynagrodzenia może być sama uchwała zgromadzenia wspólników. Inaczej mówiąc, członek zarządu, aby otrzymywać wynagrodzenie za pełnienie swojej funkcji, nie musi być dodatkowo zatrudniony na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia.

foto dzięki uprzejmości stockimages / freedigitalphotos.net

Odpowiedzialność członków zarządu

Podstawową zaletą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dla osób zakładających taką spółkę, są zasady odpowiedzialności za długi tej spółki. Udziałowiec zakładający spółkę z o.o. odpowiada majątkowo wyłącznie do wysokości wniesionych do spółki z o.o. wkładów. Ponieważ minimalny kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi 5.000 zł to można powiedzieć, że nie jest to zbyt dotkliwa odpowiedzialność finansowa. Co do udziałowców, jest co prawda kilka wyjątków rozszerzających odpowiedzialność wspólnika w spółce z o.o. ponad wniesioną na kapitał zakładowy wartość (np.: art. 175 k.s.h. lub art. 116 par. 3 Ordynacji podatkowej), ale o tym napiszę innym razem.

Zasada ograniczonej odpowiedzialności udziałowca nie dotyczy innej istotnej w działalności spółki z o.o. osoby – członka zarządu. Jednakże, odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, w tym za zobowiązania podatkowe, jest odpowiedzialnością posiłkową i wchodzi w grę dopiero w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się w całości lub w części bezskuteczna.

W niniejszym poście opiszę zasady odpowiedzialności członków zarządu, przedstawiając je w dwóch aspektach – prawno-handlowym oraz podatkowym.

Zakres odpowiedzialności – za co członek zarządu odpowie ?

Kodeks spółek handlowych

Na gruncie kodeksu spółek handlowych odpowiedzialność członków zarządu spółki obejmuje wszystkie zobowiązania spółki, których podstawa istnieje w czasie, gdy sprawują oni funkcję członka zarządu, w tym również zobowiązania jeszcze niewymagalne. Przykładowo jeżeli umowa najmu została zawarta w czasie sprawowania przez członka zarządu spółki tej funkcji, to podstawa zobowiązania do zapłaty czynszu powstaje w tym czasie. Zatem istnieje ona w czasie, gdy członek zarządu sprawował tę funkcję, co wiązać się będzie z jego odpowiedzialnością z tytułu niezapłaconego czynszu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, sygn. akt I CSK 269/09).

Przepisy podatkowe

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki obejmuje zaległości podatkowe, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz zaległości wymienione w art. 52 Ordynacji podatkowej, które powstały w czasie pełnienia obowiązków przez tego członka.

Na marginesie wskażę, że do należności z tytułu składek za ubezpieczenie społeczne i zdrowotne stosuje się odpowiednio przepisy zawarte w Ordynacji podatkowej. W związku z czym uwagi dotyczące odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe będą także aktualne w odniesieniu do odpowiedzialności tych osób za zobowiązania wynikające z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przesłanki wyłączające odpowiedzialność członków zarządu

Oczywiście odpowiedzialność członków zarządu nie ma charakteru absolutnego, co oznacza, iż członek zarządu może uwolnić się od ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Co ważne – to na członku zarządu spoczywa obowiązek udowodnienia, iż w stosunku do niego zachodzi jedna z przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Kodeks spółek handlowych

Na gruncie przepisów kodeksu spółek handlowych członek zarządu nie będzie ponosić odpowiedzialności za zobowiązania spółki jeżeli wykaże, że “we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody” (zmiana obowiązująca od 1 stycznia 2016 roku).

Podobnie nie będzie członek zarządu odpowiadać za długi spółki swym osobistym majątkiem, jeśli konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstała w czasie egzekucji przez zarząd przymusowy lub sprzedaż przedsiębiorstwa.

Przepisy podatkowe

Natomiast za zobowiązania podatkowe spółki, członek zarządu nie będzie ponosić odpowiedzialności jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie Prawo restrukturyzacyjne (zmiana obowiązująca od 1 stycznia 2016 roku), albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności także, gdy nie wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Podobnie nie będzie członek zarządu odpowiadać za długi podatkowe spółki swym osobistym majątkiem, jeśli konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstała w czasie egzekucji przez zarząd przymusowy lub sprzedaż przedsiębiorstwa.

Dla wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu, tej prawno-handlowej oraz na podstawie przepisów podatkowych, nie jest konieczne ogłoszenie upadłości spółki, lecz wystarczy skuteczne zgłoszenie wniosku w tym przedmiocie. Ponadto, świadome i dobrowolne oddanie faktycznego zarządzania spółką osobie spoza zarządu nie zwalnia członka zarządu z jego obowiązków wynikających z pełnienia funkcji w tym organie ani od odpowiedzialności za ich niedopełnienie. W konsekwencji nie można uznać, że niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez winy członka zarządu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 roku, sygn. akt II UK 174/10).

Do kiedy członek zarządu odpowiada za zobowiązania

Członek zarządu nie odpowiada za zobowiązania spółki, które powstały po złożeniu przez niego rezygnacji lub jego odwołaniu z tej funkcji, przy czym zaznaczyć należy, iż brak uwidocznienia w rejestrze rezygnacji członka zarządu z zajmowanej funkcji nie może prowadzić do przypisania takiej osobie odpowiedzialności określonej w art. 299 k.s.h., jeżeli zobowiązanie wobec spółki powstało już po złożeniu rezygnacji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 grudnia 2012 roku, sygn. akt I ACa 1246/12). Jeżeli więc zobowiązanie spółki powstało już po odwołaniu określonej osoby z funkcji członka zarządu tej spółki, to nie ponosi ona odpowiedzialności za to zobowiązanie na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., nawet jeśli jej wpis jako członka zarządu nadal figuruje jeszcze w Krajowym Rejestrze Sądowym. Istnienie takiego wpisu nie rozstrzyga bowiem o ponoszeniu przez tę osobę odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2011 roku, sygn. akt II CSK 571/10).

Niedokonanie przez zarząd zmian w rejestrze

W sytuacji, gdy zarząd spółki nie dopełnił obowiązków wynikających z ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, tj. nie złożył wniosku o dokonanie zmian (wykreślenie członka zarządu) w rejestrze wówczas, były członek zarządu powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o przymuszenie zarządu spółki do podjęcia działań zmierzających do dokonania stosownych zmian w rejestrze (art. 24 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym).

Przedawnienie – kodeks spółek handlowych

Oczywiście odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki nie jest nieograniczona w czasie. I tak do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 k.s.h.) mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 roku, sygn. akt III CZP 72/08). W związku z powyższym roszczenia z tego tytułu będą co do zasady przedawniać się po upływie trzech lat, przy czym termin przedawnienia zacznie biec najpóźniej w dniu doręczenia wierzycielowi spółki postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji prowadzonej z majątku spółki z uwagi na bezskuteczność egzekucji.

Przedawnienie – przepisy podatkowe

Natomiast kwestia odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki kształtuje się nieco odmiennie. Przede wszystkim by móc pociągnąć członka zarządu do odpowiedzialności, organ podatkowy zobowiązany jest wydać w stosunku do członka zarządu decyzję o jego odpowiedzialności, przy czym nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej członka zarządu, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło pięć lat. Jeżeli decyzja została już wydana to zobowiązanie wynikające z tej decyzji przedawnia się po upływie trzech lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja (chyba że bieg terminów uległ zawieszeniu lub został przerwany).

foto dzięki uprzejmości Stuart Miles/ freedigitalphotos.net