Jeden z naszych klientów zapytał się czy po przekształceniu przedsiębiorstwa osoby fizycznej w spółkę z o.o. istnieje konieczność zmiany (aneksowania) umów handlowych z kontrahentami.
Ogólna zasada – umowy automatycznie „przechodzą” na spółkę z o.o.
Zasada ogólna jest taka, że spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, przekształconej (powstałej) w wyniku przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorcy przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego.
Wynika to z art. 584(2) Kodeksu spółek handlowych, który to przepis stanowi, że:
§ 1. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego.
§ 2. Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.
§ 3. Osoba fizyczna, o której mowa w art. 551 § 5, staje się z dniem przekształcenia wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki przekształconej.
Jakie było uzasadnienie wprowadzanych przepisów?
Zgodnie z treścią rządowego uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, która to ustawa wprowadziła możliwość przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorcy w sp. z o.o., omawiana procedura transformacyjna została oparta na zasadzie sukcesji: „(…) skutkiem przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową będzie sukcesja uniwersalna (art. 584(2) Kodeksu spółek handlowych). Powyższe oznacza, że spółce przekształconej przysługiwać będą wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego (…)”.
Przewidziane w art. 584(2) § 1 k.s.h. „przysługiwanie spółce przekształconej wszystkich praw i obowiązków przedsiębiorcy przekształcanego” odnosić należy wyłącznie do tych z nich, które związane były z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Jak podkreśla się w orzecznictwie sądowym, następstwo prawne wynikające z art. 584(2) § 1 k.s.h. należy rozumieć jako wstąpienie nowo utworzonej spółki z o.o. we wszystkie prawa i obowiązki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą (wchodzące w jej zakres), przy czym skutek ten dotyczy wszelkich tak rozumianych praw i obowiązków, na co przedsiębiorca nie ma wpływu, w tym znaczeniu, że nie może dokonać swoistego wydzielenia części swych zasobów zaangażowanych do prowadzonej działalności (tak SA w Białymstoku w wyroku z 13.07.2016 r., III AUa 132/16 oraz SA w Łodzi w wyroku z 30.09.2014 r., I ACa 829/14).
Czy sądy widzą konieczność zmiany (aneksowania) umów handlowych z kontrahentami?
Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 30 września 2014 r., sygn. akt I ACa 829/14, stwierdził, że po dniu przekształcenia nie zmienia się treść stosunków cywilnoprawnych zawartych przez przedsiębiorcę – osobę fizyczną z osobami trzecimi (dłużnikami czy wierzycielami), a jedynie ich stroną staje się z mocy prawa spółka kapitałowa (podmiot przekształcony) w miejsce tego przedsiębiorcy. Oznacza to, że prawa i obowiązki wynikające na przykład z umowy najmu przechodzą z mocy prawa na przekształconą spółkę z o.o. z dniem wpisania jej do KRS. Podpisanie aneksu do takiej umowy najmu nie będzie więc wywoływać tego skutku.
Także to stanowisko zaprezentował Sąd Okręgowy w Zielonej Górze w prawomocnym wyroku z dnia 26 listopada 2020 r., sygn. akt IV U 2861/19. Sąd ten wskazał, że na gruncie prawa cywilnego jednoosobowa spółka kapitałowa z dniem przekształcenia (tj. wpisu spółki przekształconej do KRS) wstępuje w ogół praw i obowiązków, które związane były z dotychczasową działalnością przedsiębiorcy (następuje zatem transfer tych praw i obowiązków na spółkę z o.o.). Tym samym Sąd potwierdził, że stroną umowy zlecenia, na podstawie której zleceniobiorca świadczył swe usługi, stała się z dniem przekształcenia spółka z o.o. W rozpoznawanej przez Sąd sprawie strony w dniu przekształcenia zawarły następną umowę zlecenia w celu kontynuacji tej zawartej przed dniem przekształcenia. Sąd stwierdził, że nie było to konieczne, gdyż strony wiązała pierwotna umowa zlecenia, zawarta przed przekształceniem przedsiębiorcy w spółkę kapitałową.
Praktyka – zawiadomienie kontrahentów o przekształceniu
W praktyce ważne jest, aby przekształcona spółka z o.o. zawiadomiła swoich kontrahentów o przekształceniu, tak, aby mogli oni wystawiać faktury czy rachunki już na spółkę z o.o.. Wystarczające będzie wysłanie zawiadomienia z dołączeniem wydruku z KRS spółki. W dziale pierwszym rubryce szóstej odpisu z KRS (albo wydruku z CI KRS) można znaleźć informacje o sposobie powstania spółki – będzie tam informacja o przekształceniu działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę w spółkę z o.o.
Zapisy w umowie handlowej, które należy brać pod uwagę przed przekształceniem
Warto też pamiętać, że umowy zawarte przez przedsiębiorcę mogą zawierać zapisy nakładające na ten podmiot określone obowiązki w związku z przekształceniem w spółkę z o.o. Może to być np.:
- obowiązek zawiadomienia drugiej strony o planowanym przekształceniu z określonym wyprzedzeniem,
- obowiązek zawiadomienia drugiej strony o dokonanym przekształceniu w określonym terminie,
- obowiązek uzyskania zgody kontrahenta na dokonanie przekształcenia z określonym wyprzedzeniem.
Niewypełnienie przez przedsiębiorcę powyższych obowiązków nie skutkuje brakiem kontynuacji praw i obowiązków wynikających z umowy przez spółkę przekształconą – jak wskazano wyżej następuje ona z mocy prawa, niezależnie od zapisów umownych.
Umowy zawarte z kontrahentami mogą jednak zawierać określone, negatywne konsekwencje związane z niewypełnieniem tych obowiązków. Czasem umowy zastrzegają możliwość naliczenia kary umownej lub prawo do wstrzymania się z wykonaniem świadczenia. Rzadko zdarza się aby kontrahent miał prawo do rozwiązania umowy handlowej bez wypowiedzenia w związku z brakiem informacji o przekształceniu jednoosobowego przedsiębiorcy w spółkę z o.o.. Tego rodzaju zapisy mogą pojawić się w umowach dotyczących szeroko rozumianego finansowania (w umowach kredytowych, umowach leasingowych, umowach ubezpieczenia, dotacjach, subwencjach, itp.).