Przedsiębiorca zagraniczny może rozpocząć działalność w Polsce w ramach oddziału po uzyskaniu wpisu tego oddziału do rejestru przedsiębiorców – Krajowego Rejestru Sądowego (art. 88 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).
Na podkreślenie zasługuje fakt, że z mocy przepisów prawa odrębne zasady regulują kwestię reprezentacji podmiotu zagranicznego działającego na terytorium RP od zasad reprezentacji oddziału tego podmiotu zagranicznego w Polsce.
Oddział taki – zgodnie z wpisem w Krajowym Rejestrze Sądowym, w dziale II, rubryka 1 – winien wskazać organ uprawniony do reprezentowania zagranicznego przedsiębiorcy.
Przykładem może być następujący sposób reprezentacji podmiotu zagranicznego, wskazany w odpisie KRS jednego z zarejestrowanych oddziałów przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce:
Niektóre z sądów rejestrowych próbują “dopasować” sposób reprezentacji spółki zagranicznej, wynikającej z obcego prawa do warunków polskich i pojawiają się następujące opisy sposobu reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego posiadającego oddział w Polsce:
Nie jest to praktyka prawidłowa, gdyż jest to próba wyinterpretowania prawa obcego regulującego sposób reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego poprzez pryzmat polskich regulacji, która może wprowadzać w błąd osoby ustalające, kto i jak reprezentuje podmiot zagraniczny. Uważam, że lepszą praktyką jest zacytowanie przepisu z obcej ustawy lub zapisu ze statutu wskazującego na sposób reprezentacji podmiotu zagranicznego.
Jednocześnie w rubryce 4 działu II KRS dla takiego oddziału istnieje obowiązek ujawnienia osoby reprezentującej zagranicznego przedsiębiorcę w oddziale. Ten szczególny obowiązek wynika z art. 87 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którym przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział jest obowiązany ustanowić osobę upoważnioną w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego. Dodać należy, że jest to swoistego rodzaju szczególna reprezentacja przedsiębiorcy zagranicznego, w zakresie prowadzonej przez niego działalności w oddziale w Polsce (por. W.J. Katner. Prawo działalności gospodarczej. Komentarz. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Warszawa 2003, s. 154). Osoba upoważniona w oddziale reprezentuje zatem przedsiębiorcę zagranicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustanowienie takiej osoby opiera się na oświadczeniu woli przedsiębiorcy zagranicznego (C. Kosikowski, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 467). Upoważnienie to obejmuje dokonywanie wszystkich czynności w imieniu przedsiębiorcy zagranicznego związanych z działalnością oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należy zatem przyjąć, że osoba upoważniona do reprezentowania oddziału to osoba upoważniona do kierowania całokształtem działalności oddziału, jeżeli przedsiębiorca zagraniczny nie postanowi inaczej (por. kom. do art. 87 u.s.d.g. [w:] Sieradzka Małgorzata, Zdyb Marian. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz. LEX, 2013).
Osoba upoważniona do reprezentowania oddziału spółki zagranicznej w Polsce może też udzielić pełnomocnictwa procesowego dla adwokata lub radcy prawnego do reprezentowania oddziału w sprawie toczącej się przed polskim sądem (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2014 r., III CZP 103/13, w której wskazano, że osoba upoważniona w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego – art. 87 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – której dane zostały objęte wpisem tego oddziału do Krajowego Rejestru Sądowego, może udzielić pełnomocnictwa procesowego do zastępowania przedsiębiorcy zagranicznego w sprawach o roszczenia związane z działalnością tego oddziału).
W doktrynie prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym osoba upoważniona w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego jest pełnomocnikiem o zakresie umocowania zbliżonym do prokurenta. Upoważnienie to obejmuje dokonywanie wszystkich czynności w imieniu przedsiębiorcy zagranicznego związanych z działalnością oddziału na terytorium RP. Należy zatem przyjąć, że osoba upoważniona do reprezentowania oddziału to osoba upoważniona do kierowania całokształtem działalności oddziału, jeżeli przedsiębiorca zagraniczny nie postanowi inaczej. Również interpretacja oddziału spółki zagranicznej, przedstawiona przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 18 marca 1981 r. (wyrok ETS C-139/80) prowadzi do wniosku, że pomimo braku osobowości prawnej po stronie oddziału, doręczenie dokonane na jego adres powinno być traktowane jako dręczenie na adres przedsiębiorcy zagranicznego. Nadto osoby upoważnione w oddziale do sprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego mogą skutecznie działać w jego imieniu przed sądami powszechnymi w sprawach dotyczących oddziału. W tym orzeczeniu ETS uznał, że pojęcie „oddziału, agencji lub każdego innego zakładu jest równoznaczne z istnieniem centrum operacyjnego, które manifestuje się w sposób trwały na zewnątrz jako przedłużenie przedsiębiorstwa macierzystego, ma dyrekcję i jest materialnie wyposażone tak, aby istniała możliwość negocjowania spraw z osobami trzecimi w taki sposób, aby ci ostatni, wiedząc, że zostanie nawiązany ewentualny stosunek prawny z przedsiębiorstwem macierzystym z siedzibą za granicą, byli zwolnieni z konieczności bezpośredniego zwrócenia się do niego i mogli prowadzić interesy z centrum operacyjnym, które stanowi jego przedłużenie”. Oznacza to, że wszelkie działania dokonane przez oddział przedsiębiorcy zagranicznego oraz wobec tego oddziału odnoszą bezpośrednio skutek prawny w stosunku do przedsiębiorcy zagranicznego.
Foto dzięki uprzejmości Yongkiet / freedigitalphotos.net