Jeden ze wspólników spółki komandytowej złożył zlecenie przygotowania umowy zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej. Nabywcami miało być kilka osób – mieli nabyć prawa i obowiązki zbywcy na zasadzie współwłasności w częściach ułamkowych.
Wniosek o rejestrację zmiany wspólników spółki komandytowej zgłoszono do Krajowego Rejestru Sądowego, jednakże rozpoznający sprawę referendarz sądowy odmówił dokonania wpisu.
W uzasadnieniu odmowy wpisu referendarz sądowy powołał się na sprzeczność zgłoszonych zmian z art. 10 kodeksu spółek handlowych. W ocenie referendarza sądowego przeniesienie dokonane na podstawie umowy zbycia ogółu praw i obowiązków jest niedopuszczalne ze względu na art. 10 k.s.h., który nie zezwala na przeniesienie części, a jedynie na przeniesienie ogółu praw i obowiązków. W uzasadnieniu postanowienia wskazano również – powołując się na stanowisko A. Kidyby – iż ogół praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej może być natomiast nierozłącznie (niepodzielnie) przedmiotem wspólnego nabycia przez kilka podmiotów prawa. Warunkiem jednak skuteczności takiego nabycia jest pozostawanie nabywców w łącznej wspólności majątkowej (wspólnicy spółki cywilnej, spadkobiercy lub małżonkowie). W następstwie powyższego w ocenie referendarza sądowego możliwe jest przeniesienie ogółu praw i obowiązków na kilka osób jednocześnie, aczkolwiek musi to wynikać z przepisów dotyczących powstania stosunku współwłasności, zaś w tej sprawie żaden z wyżej wymienionych stosunków współwłasności nie zachodzi. W ocenie referendarza sądowego nie jest możliwe natomiast podzielenie ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej w równych częściach na dotychczasowych wspólników spółki. Wobec tego zdaniem referendarza sądowego przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce dokonane zostało niezgodnie z art. 10 k.s.h. a tym samym zmiana umowy spółki komandytowej jest nieważna i nie może zostać ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Z tak zaprezentowanym stanowiskiem referendarza sądowego nie sposób się jednak zgodzić.
Przede wszystkim należy wskazać, iż art. 10 § 1 k.s.h. dopuszcza możliwość zbycia przez wspólnika handlowych spółek osobowych ogółu praw i obowiązków tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Ponadto w myśl art. 10 § 2 k.s.h. przeniesienie takie jest dopuszczalne tylko po uzyskaniu pisemnej zgody pozostałych wspólników.
Wszystkie przewidziane w art. 10 k.s.h. przesłanki warunkujące możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków w spółce w niniejszej sprawie zostały spełnione. W umowie spółki przewidziana została bowiem możliwość zbycia przez wspólników ogółu praw i obowiązków, a pozostali wspólnicy spółki wyrazili zgodę na zbycie przez komandytariusza przysługujących jemu praw i obowiązków w spółce, zaś przedmiotem umowy zbycia był ogół praw i obowiązków przysługujących zbywającemu wspólnikowi.
W uzasadnieniu postanowienia o odmowie wpisu wskazano, iż co prawda ogół praw i obowiązków w spółce może być zbyty na rzecz kilku osób, ale tylko wówczas, gdy osoby te pozostają w łącznej wspólności majątkowej. Z tak zaprezentowanym stanowiskiem nie sposób się jednak zgodzić. Podążając bowiem za stanowiskiem A. Kidyby, komentarz do art. 10 k.s.h. Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych LEX/el. 2017 należy wskazać, iż: „Ogół praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki osobowej ( art. 10 § 1 k.s.h.) może być nierozłącznie (niepodzielnie) przedmiotem wspólnego nabycia przez kilka podmiotów prawa (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną) zarówno wspólników, jak i osoby trzecie. …Ogół praw i obowiązków wspólnika może być także przedmiotem nabycia na wspólność w częściach ułamkowych, co jest następstwem w szczególności spadkobrania (dziedziczenia), sprzedaży lub darowizny (szerzej zob. A. Kidyba, Atypowe…, op. cit., Kraków 2001, s. 199 i n.). Wspólni nabywcy uzyskują status wspólnika łącznego (zbiorowego), a stosunek członkostwa nawiązuje się w takim przypadku między spółką osobową oraz podmiotami nabywającymi wspólnie (a nie każdym z osobna)”. W świetle powyższego, wbrew stanowisku referendarza sądowego, dopuszczalne jest więc zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej na rzecz kilku osób, które nie pozostają w łącznej wspólności majątkowej a jedynie na podstawie nabycia na współwłasność w częściach ułamkowych. W następstwie takiego nabycia wspólnicy stają się wspólnikami łącznymi w stosunku do nabytego ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej.
Nie wyklucza to jednak dalszych zmian w strukturach spółki. Wspólnicy łączni bowiem wraz z pozostałymi wspólnikami spółki mogą dokonać zmian w umowie spółki dostosowując treść tej umowy do ustalonych przez wszystkich wspólników i za zgodą tych wspólników zasad.
Za nietrafione należy uznać powołanie się przez referendarza sądowego na postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 13 maja 2009 roku w sprawie o sygn. VIII Ga 23/09, albowiem postanowienie to dotyczy możliwości zbycia części udziału w spółce osobowej podczas gdy bezspornym jest, iż w niniejszej sprawie przedmiotem zbycia był ogół praw i obowiązków w spółce. Nie mniej jednak w wyroku tym sąd również potwierdził stanowisko, iż jest możliwe wspólne nabycie ogółu praw i obowiązków na wspólność w częściach ułamkowych, w następstwie, którego wspólnicy uzyskują status wspólnika łącznego.
Wobec powyższego należy uznać, iż referendarz sądowy powołując się na stanowisko A. Kidyby oraz Sądu Okręgowego w Bydgoszczy doszedł do błędnej konkluzji jakoby przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej było możliwe tylko w przypadku istnienia współwłasności łącznej nabywców potwierdzonej przepisem prawa. Wprost z tych pozycji wynika bowiem, iż jest możliwe także nabycie ogółu praw i obowiązków na zasadzie wspólności w częściach ułamkowych.
Opracowali: radca prawny Marta Marczak i adwokat Marcin Hołówka
Foto dzięki uprzejmości: Sira Anamwong / freediigitalphotos.net