Dobrowolne umorzenie udziałów z czystego zysku – wysokość kapitału zakładowego a wartość nominalna udziałów po umorzeniu

dobrowolne umorzenie udziałów

Problem z ilością udziałów i kapitałem zakładowym

Jeden z klientów zadał nam pytanie czy prawidłowa jest sytuacja, w której po dobrowolnym umorzeniu udziałów powstała różnica pomiędzy wysokością kapitału zakładowego a sumą nominalnej wartości udziałów pozostałych po umorzeniu udziałów.

Zacznijmy od początku i ustalmy, kiedy dobrowolne umorzenie udziałów jest możliwe.

Kiedy dobrowolne umorzenie udziałów jest możliwe

Po pierwsze, udziały przeznaczone do umorzenia muszą istnieć, a więc umorzenie udziałów jest możliwe jedynie po wpisaniu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego a umorzenie musi dotyczyć wpisanych do KRS-u udziałów.

Po drugie, umorzenie udziałów jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy umowa spółki z o.o. zawiera zapis dopuszczający przeprowadzenie procedury umorzenia udziałów. Takim standardowym zapisem umożliwiającym umorzenie udziałów jest następujący:

  1. Udział Wspólnika może zostać umorzony na podstawie uchwały Zgromadzenia Wspólników.
  2. Udział może zostać umorzony za zgodą Wspólnika w drodze nabycia udziału przez Spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody Wspólnika (umorzenie przymusowe). Przymusowe umorzenie może nastąpić w przypadku naruszenia przez Wspólnika przepisu art. 211 § 1 K.s.h.
  3. Umorzenie udziału może nastąpić z czystego zysku albo w drodze obniżenia kapitału zakładowego Spółki.

Umowa nabycia udziałów w celu ich umorzenia

Dobrowolne umorzenie udziałów następuje poprzez ich nabycie przez spółkę. Taka umowa wymaga odpowiedniej formy – formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Podpisanie umowy o nabyciu własnych udziałów spółki przeznaczonych do umorzenia musi być poprzedzone podjęciem uchwały zgromadzenia wspólników o dobrowolnym umorzeniu udziałów oraz określeniu ceny za ich nabycie od wspólnika oraz oświadczeniem tego wspólnika z wyrażeniem zgody na dobrowolne umorzenie udziałów.

Procedura umorzenia udziałów

Po trzecie, aby prawidłowo dokonać dobrowolnego umorzenia udziałów za wynagrodzeniem, należy przeprowadzić następujące kroki: 1) sprawdzić umowę spółki, umowa ta musi zawierać regulację dotyczącą dobrowolnego umorzenia udziałów; 2) podjąć uchwałę zgromadzenia wspólników o nabyciu w celu umorzenia własnych udziałów; 3) uzyskać zgodę wspólnika na dobrowolne umorzenie; 4) zawrzeć umowę nabycia własnych udziałów przez spółkę oraz 5) podjąć uchwałę zgromadzenia wspólników o umorzeniu własnych udziałów.

Czy nominalna wartość udziałów może nie zgadzać się z wartością kapitału zakładowego

Umorzenie udziałów może być dokonane poprzez obniżenie kapitału zakładowego o wartość nominalną umarzanych udziałów. Drugim sposobem umorzenia udziałów będzie umorzenie udziałów bez obniżania kapitału zakładowego, z czystego zysku. W tym drugim przypadku, tj. umorzenia z czystego zysku, uchwała zgromadzenia wspólników o umorzeniu udziałów nie wymaga formy szczególnej. Umorzenie takie polega na zmniejszeniu liczby udziałów o ilość umarzanych udziałów, przy zachowaniu niezmienionej wartości kapitału zakładowego. Inaczej mówiąc, wartość nominalna udziałów pozostałych po umorzeniu będzie mniejsza od wartości kapitału zakładowego.

Można to zilustrować na przykładzie: w spółce z o.o., posiadającej kapitał zakładowy w wysokości 10.000 zł i 200 udziałów o wartości 50 zł jeden udział, dobrowolnie umorzono 20 udziałów o łącznej nominalnej wartości 1.000 zł. Kapitał zakładowy pozostanie bez zmian – 10.000 zł, natomiast w spółce po umorzeniu będzie 180 udziałów o nominalnej wartości 9.000 zł.

Dostosowanie wartości nominalnej udziałów z wartością kapitału zakładowego

Wspólnicy pozostający w spółce z o.o. mogą zdecydować się na podjęcie uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do nie zmienionej wysokości kapitału zakładowego.

Czym różni się wspólnik od członka zarządu w spółce z o.o.?

wspólnik a członek zarządu

Wspólnik w spółce z o.o.

Wspólnikiem w spółce z o.o. jest osoba, która ma co najmniej jeden udział w kapitale zakładowym. Każdy podmiot może posiadać udziały w spółce z o.o. – to może być osoba fizyczna lub prawna, podmiot krajowy lub zagraniczny. Uzyskanie udziału w spółce z o.o. może nastąpić na wiele sposobów – przez zakup istniejących udziałów od dotychczasowego udziałowca spółki albo poprzez objęcie udziałów nowoutworzonych powstających w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego.

Objęcie udziałów może mieć miejsce w zamian za wkład pieniężny lub też niepieniężny. Wkładem niepieniężnym może być zasadniczo wszystko co ma jakąś wartość i jest zbywalne (środki trwałe, nieruchomości, itp.).

Jak widać wspólnik spółki z o.o. jest osobą, która wyposaża spółkę w kapitał. Kapitał, który ma służyć spółce do prowadzenia bieżącej działalności.

Zasadniczo rola wspólnika ogranicza się do wyposażenia spółki w kapitał oraz nadzoru działalności spółki. Nadzór nad działalnością jest wykonywany na zgromadzeniach wspólników, na których wspólnicy decydują w formie uchwał nad istotnymi sprawami spółki, takimi jak: skład osobowy zarządu spółki, określenie przedmiotu działalności spółki, ocena sprawozdania finansowego po zakończonym roku obrotowym, podział zysku.

Członek zarządu w spółce z o.o.

Członek zarządu spółki z o.o. to osoba, która zarządza bieżącymi sprawami spółki. Zarząd jest uprawiony do reprezentowania spółki oraz prowadzenia jej spraw. W praktyce będzie to oznaczać, że to członek zarządu podejmuje decyzję o podpisaniu umowy pomiędzy spółką z o.o. a jej kontrahentem. Zarząd zarządza majątkiem spółki, podejmując decyzje biznesowe, biorąc udział w negocjacjach, reprezentując spółkę w sądzie.

Członkiem zarządu może być wyłącznie osoba fizyczna, może być to Polak lub cudzoziemiec. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie wspólników. Zarząd spółki może składać się z jednego członka zarządu albo też z kilku osób.

Umowa spółki określa sposób jej reprezentacji. Najczęściej występującymi sposobami są: samodzielna reprezentacja spółki przez jednego członka zarządu lub reprezentacja łączna – dwóch członków zarządu.

Oczywiście można łączyć funkcje wspólnika spółki z o.o. i członka zarządu, a więc jedna osoba może być i wspólnikiem, i członkiem zarządu jednocześnie.

Umowa zbycia udziałów w spółce z o.o. zarejestrowanej w s24

zbycie udziałów

Podstawowym celem uruchomienia systemu s24, było szybkie i proste rejestrowanie spółek oraz wprowadzanie bieżących zmian. Prostota tego systemu jest związana z wykorzystaniem kilkuwariantowych wzorów dokumentów. Jednak mimo prostoty tego systemu, zgłaszanie zmian wymaga pewnego doświadczenia, gdyż łatwo o zwrot wniosku zgłoszeniowego z uwagi na popełnienie nawet drobnych błędów.

Udzielenie zgody na zbycie udziałów w spółce z o.o.

Także zmiana udziałowca w spółce z o.o., zarejestrowanej w s24, jest w miarę prosta. Na początku należy udzielić dostępu do dokumentów spółki osobie, która ma być nowym udziałowcem. Potem trzeba sprawdzić czy umowa spółki z o.o. nie wymaga uprzedniego uzyskania zgody zgromadzenia wspólników na zmianę udziałowca. Jeśli taka zgoda jest wymagana to należy wykorzystać wzór: „Udzielenie zgody na zbycie udziałów w spółce z o.o.” na udzielenie takiej zgody.

Umowa zbycia udziałów w spółce z o.o.

Idąc dalej należy wykorzystać wzór umowy zbycia udziałów: „Umowa zbycia udziałów w spółce z o.o.” i prawidłowo wypełnić osoby zbywającego i nabywającego udziały.

Pozostałe dokumenty

Pozostałymi dokumentami, koniecznymi do przeprowadzenia zmiany udziałowca będą: „Lista wspólników”, „Lista adresów do doręczeń członków organu lub osób uprawnionych do powołania zarządu”, „Oświadczenie, czy spółka jest cudzoziemcem w rozumieniu ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców” oraz „Oświadczenie nowego wspólnika o przystąpieniu do spółki”.

 Kto ma podpisać?

Wszystkie powyżej wymienione dokumenty muszą być elektronicznie podpisane przez odpowiednie osoby. Udzielenie zgody na zbycie udziałów w spółce z o.o. podpisują dotychczasowi udziałowcy.

Umowę zbycia udziałów podpisują zbywca i nabywca.

Oświadczenie nowego wspólnika o przystąpieniu do spółki – jest podpisywana tylko przez nabywcę.

„Lista wspólników”, „Lista adresów do doręczeń członków organu lub osób uprawnionych do powołania zarządu”, „Oświadczenie, czy spółka jest cudzoziemcem w rozumieniu ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców” – są podpisywane przez członków zarządu spółki z o.o..

Prawidłowo wypełniony formularz zgłoszeniowy

Wszystkie wyżej wymienione dokumenty należy dołączyć do formularza zgłoszeniowego. Formularz należy prawidłowo wypełnić, opłacić (300 zł), podpisać przez członków zarządu i wysłać do sądu.

Czy przekazanie majątku likwidowanej spółki wspólnikowi jest opodatkowane PIT/CIT?

 

likwidacja spółki

Na czym polega likwidacja spółki z o.o.?

Zgodnie z art. 282 k.s.h. likwidacja spółki z o.o. polega na zakończeniu prowadzonych przez spółkę spraw i finalnie do podzielenia majątku likwidowanej spółki pomiędzy wspólników. Powstaje jednak pytanie jak opodatkowane jest przekazanie majątku likwidacyjnego spółki po stronie otrzymujących ten majątek udziałowców i samej likwidowanej spółki z o.o. Warto wiedzieć, że podział pozostałego po likwidacji majątku spółki z o.o. nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od daty ogłoszenia likwidacji i wezwania wierzycieli do zgłoszenia się ze swoimi wierzytelnościami wobec spółki (art. 286 k.s.h.).

Konsekwencje podatkowe po stronie udziałowca – osoba fizyczna

Zgodnie z przepisami podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) otrzymanie przez wspólnika spółki z o.o. majątku likwidacyjnego spółki (nie zależenie od tego czy to jest majątek rzeczowy czy też gotówka) oznacza konieczność ustalenia czy nie powstaje obowiązek podatkowy. Takie przekazanie po-likwidacyjnego majątku jest traktowane jako uzyskanie przychodów z zyskach osób prawnych. Nie jest przychodem wartość odpowiadająca kosztowi nabycia / objęcia udziałów w spółce z o.o. i uzyskany przychód będzie podlegać pod opodatkowanie stawką 19% PIT.

Przykładowo, jeśli udziałowiec ma otrzymać majątek warty 60.000 złotych, a wcześniej nabył udziały w spółce z o.o. za kwotę 50.000 złotych, to jego przychód do opodatkowania wynosi 10.000 zł; a podatek dochodowy wyniesie 1.900 zł (60.000 zł – 50.000 zł = 10.000 zł; 10.000 zł * 19% = 1.900 zł). Spółka przekazująca majątek likwidacyjny jest zobowiązana do pobrania tego podatku w momencie przekazywania majątku udziałowcowi.  

Konsekwencje podatkowe po stronie udziałowca – osoba prawna

Podobne zasady obowiązują przy przekazaniu majątku likwidacyjnego osobie prawnej przez spółkę z o.o. Przychodem jest wartość przekazywanego majątku, nie zalicza się do przychodu wartości majątku w części odpowiadającej wartości nabycia lub objęcia udziałów w likwidowanej spółce. A więc identyczna kalkulacja, jak w przypadku osoby fizycznej doprowadza nas do takiej samej wartości podatku dochodowego – 1.900 zł.

Konsekwencje podatkowe po stronie likwidowanej spółki

Przekazanie majątku przez likwidowaną spółkę z o.o. jest dla niej neutralne podatkowo z punku widzenia przepisów CIT, ponieważ jest to przekazanie nieekwiwalentne, poza umowne, zasadniczo jest to czynność techniczna (spółka nie otrzyma wynagrodzenia ani też innej odpłatności za przekazanie majątku likwidacyjnego). Co więcej, przekazanie majątku likwidacyjnego jest ostatnią czynnością likwidowanej spółki i po tej czynności spółka z o.o. jest rozwiązywana, a więc nie ma podmiotu, który byłby podatnikiem podatku dochodowego. Powyższe potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lipca 2019 r., sygn. akt II FSK 2439/17, stanowiący, że po likwidacyjne wydanie majątku udziałowcom nie generuje przychodu po stronie spółki wydającej ten majątek (ale jest opodatkowane po stronie udziałowców!).

Czy sprzedaż udziałów w spółce (zmiana wspólników) to wpis konstytutywny?

sprzedaż udziałów

Na tak postawione pytanie trzeba odpowiedzieć przecząco: zmiana wspólników w spółce z o.o. następuje w chwili zawarcia umowy sprzedaży udziałów, samo zaś zgłoszenie zmiany wspólników spółki z o.o. do KRS-u jest jedynie zrealizowaniem obowiązku informacyjnego, a więc sam wpis o zmianie wspólników jest wpisem deklaratoryjnym.

Przy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. należy zwrócić uwagę na kilka aspektów prawnych.

Po pierwsze, forma umowy sprzedaży udziałów jest szczególna, jest to forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Po drugie, w samej umowie spółki z o.o. mogą istnieć zapisy ograniczające obrót udziałami.

Po trzecie, zakup udziałów w spółce z o.o. to nabycie określonych praw; przykładem może tu być prawo wspólnika do udziału w zysku spółki (prawo do dywidendy). Przy negocjowaniu umowy sprzedaży udziałów powstaje praktyczny problem, kto powinien otrzymać kwoty z już skonkretyzowanych wierzytelności (np.: z dywidendy, ustalonej przed dniem sprzedaży udziałów). Tego typu zagadnienie zostało rozstrzygnięte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r. (II CSK 776/13), w którym wskazano, że co do zasady na nabywcę nie przechodzą istniejące w chwili zbycia udziałów wierzytelności przysługujące zbywcy w stosunku do spółki. Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że to zagadnienie może być inaczej uregulowane w umowie sprzedaży udziałów.

Po czwarte, zakup udziałów w spółce z o.o. to nabycie określonych obowiązków; czasem umowa spółki może wymagać od udziałowca wypełnienia określonych zobowiązań, przykładem może tutaj  być powtarzające się lub jednorazowe świadczenia niepieniężne i pieniężne na rzecz spółki lub konieczność dokonania dopłat do kapitału spółki.

Na koniec warto zwrócić uwagę na to, że w dobrze skonstruowanej umowie sprzedaży udziałów muszą być zawarte oświadczenia i zapewnienia sprzedającego m.in. co do braku ograniczeń w zbywaniu udziałów spółce z o.o.. W umowach sprzedaży udziałów czasem wpisuje się też oświadczenia i zapewnienia obejmujące stan majątkowy samej spółki z o.o. Co do charakteru takich oświadczeń i zapewnień wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 kwietnia 2018 r. (I CSK 157/17) wskazując, że ponieważ przedmiotem umowy sprzedaży udziałów są prawa udziałowe w spółce z o.o. a nie samo przedsiębiorstwo spółki z o.o. to sprzedający nie może gwarancyjnie odpowiadać za kondycję finansową spółki czy też za stan przedsiębiorstwa spółki. Umowa sprzedaży udziałów nie dotyczy przedsiębiorstwa spółki, a pozostaje jedynie w finansowym i funkcjonalnym związku ze zbywanymi udziałami.

Podatek od spadków i darowizn oraz ekwiwalent za udziały zmarłego wspólnika sp. z o.o.

ekwiwalent za udziały

W przypadku śmierci wspólnika jedną z pierwszych spraw, którą należy sprawdzić jest umowa spółki z o.o..

Jakie zapisy muszą być w umowie spółki z o.o.?

Jeśli umowa spółki z o.o. zawiera zapisy, że: “w przypadku śmierci wspólnika wyłącza się wstąpienie spadkobierców w jego miejsce, a udziały zmarłego wspólnika ulegają umorzeniu” oraz “spadkobiercy otrzymują tytułem spłaty równowartość umorzonych udziałów” to przychód spadkobierców zmarłego wspólnika z tytułu otrzymanej spłaty równowartości umorzonych udziałów w spółce będzie podlegać podatkowi od spadków i darowizn a w przypadku spadkobrania w ramach najbliższej rodziny faktycznie wypłacony ekwiwalent będzie zwolniony z podatku od spadków i darowizn  nie będzie objęty opodatkowaniem według zasad określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W tym miejscu należy wskazać, że brak odpowiednich zapisów w umowie spółki z o.o. uniemożliwia przeprowadzenie opisanej poniżej operacji; opisane poniżej czynności mogą być przeprowadzone wyłącznie na podstawie wyżej cytowanych zapisów w umowie spółki z o.o..

Jeśli umowa spółki umożliwia wyłączenie wstąpienia spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika oraz umorzenie przypadających na nich udziałów pozostałych po zmarłym wspólniku to na spadkobierców nie przejdzie w drodze dziedziczenia członkostwo w spółce z o.o., lecz wyłącznie prawo majątkowe z tytułu umorzonych udziałów zmarłego wspólnika. To oznacza, że przedmiotem świadczenia spółki z o.o. na rzecz spadkobierców nie będzie przysługujący wspólnikowi udział, a jedynie wypłata jego równowartości z tytułu umorzenia przypadających na niego udziałów. Inaczej mówiąc, w skład spadku po zmarłym wspólniku nie będzie wchodził ogół praw i obowiązków tego wspólnika stanowiących udział w spółce z racji jego członkostwa w spółce, będzie zaś wchodzić jedynie kwota należna z tytułu umorzenia udziałów.

Zwolnienie w podatku od spadków i darowizn

Skoro przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn stosuje się do nabycia praw majątkowych w drodze dziedziczenia, zaś nabyta przez spadkobierców wierzytelność o wypłatę wartości ekonomicznej udziałów wchodzi do spadku po zmarłym wspólniku, a wierzytelność ta powstała w drodze dziedziczenia, to do przychodów spadkobierców z tego tytułu stosuje się przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn. Natomiast z uwagi na fakt, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, spółka nie będzie zobowiązana do pobrania i odprowadzenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Tym samym równowartość tego udziału jako prawo majątkowe, które wchodzi w skład spadku podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn (art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) a nie podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dla osób z najbliższego kręgu rodzinnego zmarłego udziałowca oznacza to zastosowanie zwolnienia z podatku od spadków i darowizn co do kwoty wypłacanej im przez spółkę w związku z wypłatą ekwiwalentu za udziały zmarłego wspólnika sp. z o.o..

Sprzedaż udziałów po wartości nominalnej?

udziały po nominalnej wartości

Każda spółka z o.o. musi posiadać co najmniej minimalny, wynoszący 5.000 zł, kapitał zakładowy. Przy zakładaniu spółki z o.o. każdy ze wspólników wnosi umówiony wkład pieniężny lub niepieniężny i w zamian otrzymuje udziały w spółce. Na początku działania spółki z o.o. wartość nominalna udziałów odpowiada ich wartości rynkowej. Po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę, wartość rynkowa udziałów będzie się zmieniała w zależności od sytuacji majątkowej spółki; udziały w spółce deklarującej zysk będą wyższe niż ich wartość nominalna, natomiast udziały w spółce wykazującej stratę lub minimalny majątek mogą mieć niższą wartość niż ich wartość nominalna.

Udział w spółce to informacja o tym, w jakiej proporcji każdy ze wspólników uczestniczy w kapitale zakładowym oraz jakie prawa i obowiązki ma dany udziałowiec. Nominalna wartość udziałów jest podana w umowie spółki z o.o. oraz ta informacja jest następnie powielona w odpisach z Krajowego Rejestru Sądowego. Inaczej mówiąc, łatwo sprawdzić ile udziałów i o jakiej wartości nominalnej ma każdy ze wspólników spółki z o.o. Oczywiście, w trakcie trwania spółki wspólnicy mogą zmieniać (zwiększać lub zmniejszać) wartość nominalną udziałów, jedyne czego nie można zrobić to obniżyć wartości nominalnej udziałów poniżej 50 zł.

Każdy ze wspólników ma prawo do swobodnego rozporządzania posiadanymi udziałami, chyba że umowa spółki wprowadza utrudnienia w zbyciu udziałów.

Sprzedający i kupujący korzysta ze swobody zawierania umów i takiego kształtowania ceny, aby obie strony czynności prawnej ją akceptowały. Tak wynegocjowana cena za zbycie udziałów jest jednocześnie wartością rynkową udziałów. Oczywistym jest, że cena za sprzedaż udziałów nie może być znacząco różna od ich realnej wartości rynkowej, którą może ustalić rzeczoznawca. W przypadkach wątpliwych zawsze warto jest skorzystać z opinii rzeczoznawcy majątkowego, który wskaże, jaka jest potencjalna wartość rynkowa udziałów.

Jest to o tyle istotne, że przy zbyt odbiegającej cenie ustalonej przez strony umowy sprzedaży urząd skarbowy może żądać zmiany tej wartości na rynkową albo wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. Takimi przyczynami są często: wymuszona sprzedaż udziałów albo istotne, negatywne zdarzenia ekonomiczne w spółce wpływające na niższą wartość udziałów (utrata głównego odbiorcy, wypowiedzenie umowy kredytowej, itp.). Jeśli strony umowy sprzedaży udziałów nie wyjaśnią przyczyn znacząco innej od rynkowej ceny sprzedaży udziałów to urząd skarbowy sam określi wartość rynkową, także za pomocą powołanego biegłego rzeczoznawcy.  

Zmiana wartości rynkowej dokonana przez urząd skarbowy wpłynie na wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym u sprzedającego oraz na wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w kupującego.