Rodzaje prokury

Rodzaje prokury

Jak pisałem w innym wpisie pt. „Prokurent w spółce z o.o.” prokura to specjalne pełnomocnictwo handlowe dla osoby fizycznej, pozwalające na reprezentowanie spółki z o.o. Prokurent najczęściej jest powoływany, gdy zarząd chce delegować część swoich obowiązków na zaufaną osobę, w tym w szczególności często spotyka się prokurentów w spółkach z zagranicznym kapitałem. W spółkach z udziałem zagranicznym zarząd najczęściej jest wybierany spośród pracowników macierzystej spółki i w związku z tym w siedzibie spółki członkowie zarządu nie przebywają codziennie. Dlatego też w praktyce zarząd powołuje prokurenta, który ma bieżąco zarządzać taką spółką. Prokura jest też atrakcyjna ze względu na zakres odpowiedzialności prokurenta za długi spółki.

Prokurent może być uprawniony do samodzielnego reprezentowania spółki z o.o. (prokura samodzielna), może też być ograniczony w ten sposób, iż ma prawo reprezentacji jedynie wraz z innym prokurentem (prokura łączna). W praktyce można też spotkać i inne rozwiązania ograniczenia prokurenta: (i) prokurent może działać jedynie łącznie z innym członkiem zarządu (prokura łączna niewłaściwa) oraz (ii) członek zarządu może działać łącznie z innym członkiem zarządu lub prokurentem (reprezentacja mieszana). Żeby wyliczenie było kompletne na marginesie należy wskazać, iż prokurent może być ograniczony do reprezentowania oddziału spółki z o.o. (prokura oddziałowa). Poniżej omawiam poszczególne rodzaje prokury.

 

Prokura samodzielna

Prokura samodzielna lub samoistna pozwala na działanie jednoosobowe w zakresie wynikającym z umocowania. Taki prokurent jest uprawniony do dokonywania wszelkich czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki z o.o. Warto wiedzieć, że prokurent może reprezentować spółkę jedynie w sprawach związanych z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej. Do czynności niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (np.: zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników) prokurent nie jest umocowany; takie czynności może wykonywać jedynie zarząd. Na marginesie należy przypomnieć, że do niektórych czynności wymagane jest specjalne, odrębne pełnomocnictwo, np.: do zbycia przedsiębiorstwa, zbycia lub obciążenia nieruchomości.

 

Prokura łączna

Prokura łączna polega na tym, że osoby uprawnione do reprezentacji spółki muszą działać wspólnie. Dlatego też przy powoływaniu prokurentów łącznych należy rozważyć, czy nie powołać większej ilości osób jako prokurentów aby w sytuacji, gdy jedna osoba nie może być obecna nie doszło do paraliżu decyzyjnego w spółce.

 

Prokura łączna niewłaściwa

W praktyce spotyka się też tzw. prokurę łączną niewłaściwą. Polega ona na tym, że prokurent może działać jedynie wraz z inną osobą, która nie jest prokurentem (np.: może to być członek zarządu bądź udziałowiec spółki). Praktyka prokury łącznej niewłaściwej została zaaprobowana w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r. sygn. akt III CZP 6/01 oraz jest szeroko komentowana w glosach do tego wyroku – aprobując to rozwiązanie bądź też je krytykując. Dlatego też warto sprawdzić czy w sądzie rejestrowym właściwym dla siedziby spółki obowiązująca praktyka polega na akceptacji tego sposobu reprezentacji spółki z o.o. czy też można się spotkać z odmową wpisu prokury łącznej niewłaściwej. W ostatnio wydanym orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 roku skład orzekający uznał, że nie jest dopuszczalna reprezentacja spółki przez prokurenta łącznego niewłaściwego. Tak więc, teraz Krajowy Rejestr Sądowy nie zarejestruje tego sposobu reprezentacji spółki z o.o.

 

Reprezentacja mieszana

Polega na tym, że to członek zarządu musi działać łącznie z innym członkiem zarządu lub z prokurentem. W przypadku więc reprezentacji mieszanej (art. 205 k.s.h.) to członek zarządu jest ograniczony w swym działaniu w imieniu spółki z o.o. i może reprezentować spółkę jedynie działając wspólnie z inną osobą uprawioną osobą.

 

Foto dzięki uprzejmości digitalart / freedigitalphotos.net

Działanie na szkodę spółki z o.o.

Działanie na szkodę spółki z o.o.

Osoba zajmująca się sprawami spółki z o.o. może odpowiadać karnie za narażenie spółki swoimi działaniami na znaczną szkodę. Pojęcie znacznej szkody majątkowej zostało zdefiniowane ustawowo i chodzi o uszczerbek majątkowy przekraczający kwotę 200.000 zł (art. 115 § 5 kodeksu karnego). Co ważne, na szkodę majątkową składa się rzeczywisty uszczerbek w majątku (tzw. damnum emergens) oraz utracone korzyści (tzw. lucrum cessans). Działanie na szkodę spółki z o.o., nawet gdy nie powstałą szkoda, lecz istniało bezpośrednie zagrożenie jej powstania, może prowadzić do odpowiedzialności karnej.

Aby taka osoba odpowiadała karnie musi: (i) nadużyć udzielonych jej uprawnień lub nie dopełnić ciążącego na niej obowiązku, w wyniku czego (ii) majątek spółki został narażony na bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody (art. 296 § 1a kodeksu karnego).

Nadużycie udzielonych uprawnień lub nie dopełnienie obowiązku polega na tym, iż odpowiedzialna osoba, mimo uprawnień bądź obowiązków określonych w ustawie, w decyzji właściwego organu lub w umowie, nie wypełnia ich lub wypełnia je niewłaściwie narażając podmiot gospodarczy na ryzyko poniesienia szkody majątkowej.

Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej  zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Jeśli zaś sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi od 6 miesięcy do lat 8 (art. 296 § 2 kodeksu karnego).

Kto może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej? Osobą taką może być członek zarządu w spółce z o.o., prokurent, pełnomocnik, dyrektor, kierownik lub nawet radca prawny zajmujący się sprawami majątkowymi spółki. Chodzi więc a takie osoby, które są zobowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi spółki w ten sposób aby chronić ten majątek przed stratami i prowadzenie spraw majątkowych tak aby majątek spółki był powiększany. Nie będzie więc odpowiadała karnie osoba, która tylko wykonuje polecenia służbowe osoby decyzyjnej w spółce.

Jak można uchronić się przed odpowiedzialnością karną?

Art. 296 § 5 kodeksu karnego przewiduje instytucję czynnego żalu polegającą na tym, iż osoba, która wyrządziła szkodę lecz ją naprawiła przed wszczęciem postępowania karnego – nie będzie odpowiadać karnie za wyrządzenie znacznej szkody majątkowej spółce w wyniku nadużycia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku. Sąd może też zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, gdy sprawca dobrowolnie naprawił szkodę w całości (art. 307 kodeksu karnego).

 

Foto dzięki uprzejmości 2nix / freedigitalphotos.net

 

 

Prokurent w spółce z o.o.

prokurent pełnomocnik handlowy

Zwyczajowo o pełnomocniku danego przedsiębiorcy dowiadujemy się, gdy on przedstawia pełnomocnictwo. Ale istnieje jeden szczególny rodzaj pełnomocnika – prokurent. Prokurent to inaczej pełnomocnik handlowy przedsiębiorcy ujawniany w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prokurentem może zostać wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (a więc jedynie osoba pełnoletnia). Prokurentem nie może być członek rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki z o.o..

Prokurę udziela się wyłącznie w formie pisemnej, pod rygorem nieważności. W spółce z o.o. będzie to jednomyślnie podjęta uchwała członków zarządu ustanawiająca prokurenta (art. 208 § 6 k.s.h.). Co ważne, odwołać prokurenta może samodzielnie każdy z członków zarządu (art. 208 § 7 k.s.h.) i to w dowolnej formie – byleby takie oświadczenie było zrozumiałe dla prokurenta.

Powołanie danej osoby na pełnomocnika handlowego wiąże się też z koniecznością zgłoszenia tego faktu w Krajowym Rejestrze Sądowym a do formularza dołączyć trzeba pisemną zgodę osoby, która ma być powołana na prokurenta na jej powołanie. Prokura obowiązuje z chwilą jej udzielenia na piśmie pod rygorem nieważności (dzień podjęcia uchwały zarządu); sam wpis do Krajowego Rejestru Sądowego ma jedynie charakter potwierdzenia (deklaratoryjny). Podobnie też odwołanie pełnomocnika handlowego musi być zgłoszone do sądu w terminie 7 dni od jego odwołania a ważne jest już z chwilą doręczenia oświadczenia o jej odwołaniu prokurentowi.

Prokurent jest ujawniany w Krajowym Rejestrze Sądowym, a więc łatwo jest sprawdzić czy osoba chcąca zawrzeć umowy w imieniu przedsiębiorcy jest faktycznie do tego uprawiona. Wystarczy skorzystać z wyszukiwarki podmiotów Krajowego Rejestru Sądowego i pobrać aktualny odpis z tego rejestru. W dziale 2 będzie taki wpis, w którym jest zawarta informacja czy został powołany prokurent.

prokurent

Co prokurent może robić?

Do jakich czynności jest uprawiony pełnomocnik handlowy? Prokura samoistna umożliwia dokonywanie czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa a więc zakres działania prokurenta jest taki sam jak zakres działania członka zarządu (sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki). Prokurent jednakże, bez odrębnego i w odpowiedniej formie wydanego pełnomocnictwa, nie może zbyć i obciążać przedsiębiorstwa i nieruchomości będących we władaniu spółki z o.o..

Jaka odpowiedzialność?

Co ważne dla pełnomocnika handlowego – jego odpowiedzialność nie kształtuje się jak odpowiedzialność członka zarządu. Prokurent nie odpowiada na gruncie art 299 k.s.h. wobec wierzycieli spółki z o.o.. Prokurent za swoje działania będzie ponosił odpowiedzialność na zasadach ogólnych (m.in.: art. 415 k.c.). Na temat odpowiedzialności pełnomocnika zobacz także wpis pt: “Błędne decyzje pełnomocnika“.

Prokura nie może być przeniesiona na inną osobę fizyczną. Pełnomocnik handlowy może jednak udzielić pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności innej osobie.

Prokura wygasa w następujących sytuacjach: przedsiębiorca zostaje wykreślony z rejestru, wobec przedsiębiorcy ogłaszana jest upadłość, otwarcie likwidacji. Prokura wygasa też wraz z częściową lub całkowitą utratą zdolności do czynności prawnych lub ze śmiercią prokurenta.

 

foto dzięki uprzejmości chanpipat / freedigitalphotos.net

Błędne decyzje pełnomocnika – jaka jest odpowiedzialność wobec spółki?

błędne decyzje pełnomocnika

Pełnomocnik działający w imieniu spółki będzie wobec osób trzecich (np. kontrahentów) działał na podstawie oświadczenia złożonego przez osoby mogące reprezentować spółkę, najczęściej będą to członkowie zarządu lub prokurent. Za czynności wykonane przez pełnomocnika w ramach udzielonego mu pełnomocnictwa będzie odpowiadać bezpośrednio mocodawca pełnomocnika, czyli spółka. Pełnomocnik więc w zasadzie nie będzie odpowiadał wobec kontrahentów spółki za swoje działania podejmowane w imieniu i na rzecz spółki.

Ale w relacji wewnętrznej, czyli pomiędzy pełnomocnikiem a spółką, za błędne decyzje pełnomocnika może on odpowiadać na podstawie art. 471 k.c. – a więc pełnomocnik będzie podlegać odpowiedzialności kontraktowej.  Najczęściej pełnomocnik zawierając umowę ze spółką zobowiązuje się starannego działania.

W myśl art. 471 k.c., w razie nienależytego wykonania zobowiązania dłużnik jest zobowiązany do naprawienia wynikłej z niego szkody, chyba, że nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi. Treść tego przepisu stanowi o domniemaniu odpowiedzialności zobowiązanego ex contractu, którego obalenie polega na niemożności przypisania mu winy umyślnej lub nieumyślnej. Odpowiedzialność dłużnika uzależniona jest od wystąpienia przesłanek odpowiedzialności, tj. szkody, nienależytego wykonania zobowiązania, na skutek okoliczności, za które dłużnik z mocy umowy lub ustawy ponosi odpowiedzialność, oraz związku przyczynowego między faktem nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania a szkodą.

W sytuacji, gdy spółka uważa, że pełnomocnik nie wykonał prawidłowo tego do czego się zobowiązał to spółka musi wykazać, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pełnomocnika spowodowało szkodę w majątku spółki. Szkoda spółki musi wynikać z niezachowania należytej staranności przez pełnomocnika.

Pełnomocnik nie może zatem ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej w każdej sytuacji, w której negatywnie zostały ocenione podjęte przez niego decyzje. Jeśli jednak spółce uda się zgromadzić dowody na to, że z winy pełnomocnika (świadomie, lub z powodu niedbalstwa albo lekkomyślności) spółka poniosła szkodę oraz pomiędzy działaniem pełnomocnika a szkodą spółki istnieje związek przyczynowo skutkowy to spółka ma szanse na wygranie procesu sądowego o zapłatę odszkodowania od nierzetelnego pełnomocnika.

No i na koniec warto zastanowić się czy należy darzyć zaufaniem takiego pełnomocnika; jeśli nie należy to trzeba go odwołać.

foto dzięki uprzejmości Stuart Miles / freedigitalphotos.net