Ukryta dywidenda – co to jest?
Dywidendą jest wypłata zysku spółki z o.o. na rzecz jej udziałowców. Dywidenda nie stanowi kosztu uzyskania przychodów dla spółki; dywidenda zasadniczo jest opodatkowana 19% podatkiem dochodowym (np.: możliwe jest zwolnienie z CIT, gdy udziałowiec posiada co najmniej 10% udziałów przez ponad 2 lata).
Przepisy podatkowe obowiązujące od 2022 roku wprowadzają nowe pojęcie – ukrytej dywidendy. Pojęcie to związane jest z nowymi regulacjami, które w założeniu mają przeciwdziałać wypłacaniu wspólnikom lub podmiotom powiązanym zysków spółki w inny sposób niż w postaci dywidend. Warto tutaj zwrócić uwagę, że w kręgu zainteresowania nowych przepisów są nie tylko udziałowcy, ale też podmioty powiązane ze spółką (np.: spółki z grupy kapitałowej).
Na polskim rynku istnieje wiele przykładów zastosowania „ukrytych dywidend”: (1) zwrot wydatków udziałowcowi przez spółkę, (2) nieodpłatne korzystanie przez udziałowca z majątku spółki (np.: samochody, mieszkania, itp.), (3) spłacenie długu udziałowca lub umorzenie pożyczki udzielonej udziałowcowi, (4) udzielenie udziałowcowi pożyczki bez oprocentowania lub ze znacząco niższym oprocentowaniem, (5) wyremontowanie lub zakup nieruchomości dla udziałowca, (6) płatności dokonywane przez spółkę na rzecz członków rodziny udziałowca, (7) wynajmowanie spółce nieruchomości udziałowca, po znacznie wyższym czynszu niż rynkowy, (8) udzielenie przez udziałowca spółce licencji na znak towarowy, który nie ma rozpoznawalnej wartości rynkowej, itd., itp..
Nowe przepisy podatkowe mają przeciwdziałać tym przykładom ukrytej dywidendy, które polegają na sztucznym zmniejszeniu dochodu do opodatkowania spółki.
Konsekwencje podatkowe ukrytej dywidendy dla spółki
W przypadku wypłaty ukrytej dywidendy spółka nie będzie miała możliwości rozpoznania kosztów uzyskania przychodów; dotyczy to ukrytej dywidendy, która charakteryzuje się takimi cechami (art. 16 ust. 1d ustawy o CIT):
– wysokość tych kosztów lub termin ich poniesienia w jakikolwiek sposób są uzależnione od osiągnięcia zysku przez spółkę lub wysokością tego zysku, lub
– racjonalnie działająca spółka nie poniosłaby takich kosztów lub mogłaby ponieść niższe koszty w przypadku wykonania takiego świadczenia przez niepowiązany podmiot, lub
– koszty te obejmują wynagrodzenie za prawo do korzystania z aktywów, które stanowiły własność lub współwłasność wspólnika lub podmiotu powiązanego ze wspólnikiem przed utworzeniem spółki.
Przy spełnieniu choćby jednego z powyższych warunków wypłacane świadczenie ma być zakwalifikowane jako ukryta dywidenda a jego wartość nie będzie kosztem uzyskania przychodu dla spółki.
Jest oczywiście wyjątek od tej zasady. A mianowicie, w przypadku gdy kwota „ukrytej dywidendy” jest mniejsza niż kwota zysku brutto w rozumieniu przepisów o rachunkowości to świadczenia udziałowców lub podmiotów powiązanych mogą stanowić koszt uzyskania przychodu dla spółki. Wyłączenie to jednak nie dotyczy sytuacji uzależnienia kosztu od osiągnięcia zysku przez spółkę (art. 16 ust. 1e ustawy o CIT). Niezależnie od powyższego warto pamiętać, że kosztami uzyskania przychodu są wyłącznie wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów a transakcje z podmiotami powiązanymi są też szczegółowo weryfikowane według dotychczas obowiązujących przepisów regulujących ceny transferowe.
Praktyczne problemy nowych przepisów dotyczących ukrytej dywidendy
Nowe przepisy będą z pewnością komplikowały działalność podmiotów, które rozpoczęły działalność gospodarczą, gdyż często na etapie początkowym udziałowcy są aktywnie zaangażowani w rozwijanie działalności (udostępnienie siedziby spółce, itp.). Podobnie będzie z podmiotami, które będą przechodzić trudności finansowe – każda transakcja z udziałowcem będzie mogła być zakwestionowana ze względu na zarzut stosowania „ukrytej dywidendy”, gdyż wyłączenie tych regulacji nie będzie możliwe ze względu na niekorzystną proporcję kwoty „ukrytej dywidendy” do kwoty zysku brutto.
Z pewnością też nowo wprowadzane przepisy są niekorzystne dla podmiotów działających w grupach kapitałowych. Można sobie wyobrazić przykład transakcji, w której dla jednej strony organ podatkowy podwyższa wartość rynkową świadczenia według przepisów o cenach transferowych, uważając, że cena jest „poniżej rynku” a u drugiej strony zakwestionuje wartość świadczenia jako koszt uzyskania przychodów z powodu uzależnienia świadczenia od osiąganego przez spółkę zysku.