Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. Archives

Sprzedaż udziałów po wartości nominalnej?

Każda spółka z o.o. musi posiadać co najmniej minimalny, wynoszący 5.000 zł, kapitał zakładowy. Przy zakładaniu spółki z o.o. każdy ze wspólników wnosi umówiony wkład pieniężny lub niepieniężny i w zamian otrzymuje udziały w spółce. Na początku działania spółki z o.o. wartość nominalna udziałów odpowiada ich wartości rynkowej. Po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę, wartość rynkowa udziałów będzie się zmieniała w zależności od sytuacji majątkowej spółki; udziały w spółce deklarującej zysk będą wyższe niż ich wartość nominalna, natomiast udziały w spółce wykazującej stratę lub minimalny majątek mogą mieć niższą wartość niż ich wartość nominalna.

Udział w spółce to informacja o tym, w jakiej proporcji każdy ze wspólników uczestniczy w kapitale zakładowym oraz jakie prawa i obowiązki ma dany udziałowiec. Nominalna wartość udziałów jest podana w umowie spółki z o.o. oraz ta informacja jest następnie powielona w odpisach z Krajowego Rejestru Sądowego. Inaczej mówiąc, łatwo sprawdzić ile udziałów i o jakiej wartości nominalnej ma każdy ze wspólników spółki z o.o. Oczywiście, w trakcie trwania spółki wspólnicy mogą zmieniać (zwiększać lub zmniejszać) wartość nominalną udziałów, jedyne czego nie można zrobić to obniżyć wartości nominalnej udziałów poniżej 50 zł.

Każdy ze wspólników ma prawo do swobodnego rozporządzania posiadanymi udziałami, chyba że umowa spółki wprowadza utrudnienia w zbyciu udziałów.

Sprzedający i kupujący korzysta ze swobody zawierania umów i takiego kształtowania ceny, aby obie strony czynności prawnej ją akceptowały. Tak wynegocjowana cena za zbycie udziałów jest jednocześnie wartością rynkową udziałów. Oczywistym jest, że cena za sprzedaż udziałów nie może być znacząco różna od ich realnej wartości rynkowej, którą może ustalić rzeczoznawca. W przypadkach wątpliwych zawsze warto jest skorzystać z opinii rzeczoznawcy majątkowego, który wskaże, jaka jest potencjalna wartość rynkowa udziałów.

Jest to o tyle istotne, że przy zbyt odbiegającej cenie ustalonej przez strony umowy sprzedaży urząd skarbowy może żądać zmiany tej wartości na rynkową albo wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. Takimi przyczynami są często: wymuszona sprzedaż udziałów albo istotne, negatywne zdarzenia ekonomiczne w spółce wpływające na niższą wartość udziałów (utrata głównego odbiorcy, wypowiedzenie umowy kredytowej, itp.). Jeśli strony umowy sprzedaży udziałów nie wyjaśnią przyczyn znacząco innej od rynkowej ceny sprzedaży udziałów to urząd skarbowy sam określi wartość rynkową, także za pomocą powołanego biegłego rzeczoznawcy.

Zmiana wartości rynkowej dokonana przez urząd skarbowy wpłynie na wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym u sprzedającego oraz na wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w kupującego.

Czy można sprzedać udziały w spółce z o.o., gdy nie doszło do zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego?

udział w podwyższonym kapitale zakładowym

Zgodnie z art. 16 k.s.h. rozporządzenie udziałem albo akcją dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru albo przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego jest nieważne. Na podstawie brzmienia powyższego przepisu może się na pierwszy rzut oka wydawać, że sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego jest w każdym przypadku nieskuteczna.

W orzecznictwie sądowym wykształciło się natomiast stanowisko odmienne, które ważność czynność rozporządzenia udziałami uzależnia od tego, czy do podwyższenia kapitału zakładowego dochodzi w wyniku podwyższenia wartości nominalnej udziałów istniejących, czy też poprzez ustanowienie nowych udziałów.

Sprzedaż udziałów powstałych z niezarejestrowanego podwyższenia kapitału zakładowego

Jak wiadomo, w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, czyli przed momentem tego wpisu prawa udziałowe nie istnieją. Nie można więc nimi rozporządzać. Od tego zakazu istnieją jednak w praktyce wyjątki, które omawiam poniżej.

Sprzedaż istniejących udziałów o niezarejestrowanej, podwyższonej wartości

W odniesieniu do sytuacji, w której podwyższenie kapitału nastąpiło nie poprzez utworzenie nowych udziałów, lecz poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących (istniejący udział o wartości 50 zł podwyższa się do wartości 100 zł) wypowiedział się m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 września 2007 roku, sygn. akt II FSK 1021/06 wskazując, że „Jakkolwiek teoretycznie biorąc, zasada wyrażona w art. 16 k.s.h. /ustanawiająca zakaz rozporządzania udziałami w spółce z o.o. przed jej rejestracją lub przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego/ wydaje się prowadzić do przyjęcia tezy o niedopuszczalności rozporządzania udziałami o powiększonej wartości nominalnej przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego, to jednak – w odniesieniu do dotychczasowych udziałów – trzeba opowiedzieć się za poglądem przeciwnym, ponieważ inaczej dochodziłoby do naruszenia ogólniejszej zasady rozporządzalności udziałami w spółce z o.o. /tak A. Szajkowski [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych, t. II, Warszawa 2002, s. 633/.”

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 262 par. 4 k.s.h., który stanowi, że podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru. Jak wskazuje A. Kidyba „Prawo do udziałów i akcji jest w tym przypadku powstającym prawem podmiotowym. Dopiero z chwilą wpisu do rejestru powstaje prawo podmiotowe” (Kidyba Andrzej, Kodeks spółek handlowych. Tom I. Komentarz do art. 1-300, wyd. XIII). W przypadku podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych udziałów nabywcy przysługują – do momentu rejestracji podwyższenia – udziały o dotychczasowej wartości nominalnej, których wartość ulegnie zwiększeniu z chwilą wpisu podwyższenia do rejestru. Zgodnie z zasadą, iż nie można przenieść więcej praw niż się samemu ma, skutek rozporządzający dokonanej czynności prawnej w zakresie, w jakim odnosi się do udziałów o podwyższonej wartości nominalnej, może bowiem wystąpić najwcześniej wraz z rejestracją podwyższenia / tak Dumkiewicz Małgorzata, Kodeks spółek handlowych. Wybór orzecznictwa. Komentarz/. Jednocześnie brak jest racjonalnych podstaw by z art. 16 k.s.h wywodzić normę prawną o niemożności przeniesienia udziałów istniejących na datę transakcji, o dotychczasowej wartości, co do których ustawa nie wyłącza możliwości rozporządzenia. Z tych względów należy wskazać, że w takim przypadku możliwa będzie sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w sytuacji gdy jeszcze nie doszło do zarejestrowania przez sąd zmiany wartości istniejących udziałów i podwyższenia kapitału zakładowego.

Sprzedaż udziałów przyszłych

Nadmienić należy również, że zakaz z art. 16 k.s.h. nie wyłącza dokonywania czynności stricte zobowiązaniowych, np. zawarcia umowy zobowiązującej do przeniesienia przyszłego udziału, z wyłączeniem skutków rozporządzających (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20 grudnia 2012 roku, LEX nr 1254294).

Udziały w spółce z o.o. w organizacji

Ponadto w literaturze podnosi się, że zakaz z art. 16 k.s.h. nie uniemożliwia dokonywania zmian podmiotowych w spółce w organizacji (a więc przed jej rejestracją w KRS), jeżeli do zmian tych dochodzi nie poprzez sprzedaż udziałów, lecz poprzez zmianę umowy spółki (por. A. Szajkowski, M. Tarska (w:) Kodeks, 2006, t. I, s. 274, podobnie Kidyba Andrzej, Kodeks spółek handlowych. Tom I. Komentarz do art. 1-300, wyd. XIII).

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.

Skład spółki z o.o. może się zmieniać, udziałowcy (wspólnicy) mogą wstępować do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub też rezygnować z dalszego udziału w spółce i w związku z tym sprzedać udziały. Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. należy dobrze zaplanować.

Należy pamiętać o tym, że zbycie udziałów może dotyczyć tylko tych udziałów, które reprezentują kapitał zakładowy spółki zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 16 k.s.h.). Innymi słowy, nie jest możliwy obrót udziałami, gdy spółka z o.o. nie została jeszcze zarejestrowana w KRS (a więc w trakcie istnienia spółki z o.o. w organizacji nie są możliwe żadne zmiany w układzie udziałowców) oraz nie jest możliwy obrót udziałami, które dotyczą jeszcze niezarejestrowanego podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o.

Przed przystąpieniem do przygotowywania umowy sprzedaży udziałów należy sprawdzić treść umowy spółki, czy nie są w niej zawarte zapisy ograniczające lub nawet uniemożliwiające zbycie udziałów. Takie ograniczenia często są wprowadzane do treści umowy spółki, gdyż udziałowcy chcą się zabezpieczyć przed niekontrolowaną zmianą składu wspólników. Przykładowym ograniczeniem możliwości zbycia udziałów może być obowiązek uzyskania uprzedniej pisemnej zgody zarządu spółki z o.o. na zbycie udziałów (art. 182 k.s.h.), wprowadzenie czasowego zakazu zbywania udziałów lub też uzależnienie możliwości zbycia udziałów od rezygnacji z wykonania prawa pierwokupu przez innych wspólników tej spółki z o.o. (zobacz wpis na ten temat: Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu udziałów w spółce z o.o.).

Nie tylko zapisy umowy spółki mogą ograniczać zbycie udziałów. Szereg przepisów ustawowych limituje możliwości obracania udziałami w spółce z o.o. Przykładowo, wspólnik zobowiązany wobec spółki do powtarzających się świadczeń niepieniężnych (np.: wynikających z umowy dostawy), zamierzający zbyć udziały, musi przed tą czynnością uzyskać zgodę spółki, chyba że zapisy umowy spółki stanowią inaczej. Innym przykładem ograniczeń będą przepisy zawarte w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Fuzje większych podmiotów, gdy łączne obroty podmiotów w poprzednim roku przekraczyły 50 milionów Euro, wymagają uzyskania zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 13 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów).

Przy sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ważne jest też zachowanie odpowiedniej, wymaganej przepisami prawa formy tego dokumentu – umowa zbycia udziałów musi mieć formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 k.s.h.). Po zawarciu umowy, na podstawie której doszło do zbycia udziałów, zbywca lub nabywca informuje spółkę o zmianie udziałowca (art. 187 k.s.h.). Po otrzymaniu informacji o zmianie udziałowca zarząd spółki z o.o. aktualizuje księgę udziałów oraz przekazuje do Krajowego Rejestru Sądowego nową listę wspólników z wymienieniem liczby oraz wartości udziałów (art. 188 k.s.h.). Na marginesie warto pamiętać, że kupujący w terminie 14 dni musi złożyć deklarację podatku od czynności cywilnoprawnych i opłacić 1% podatku liczonego od wartości nabytych udziałów.

Foto dzięki uprzejmości hywards / freedigitalphotos.net