Czy wspólnicy spółki z o.o. mogą w umowie spółki umówić się, że obrób udziałami w spółce z o.o. będzie całkowicie zakazany?
Możliwość zbywania udziałów w spółce z o.o. z zasady jest swobodna, chyba że wspólnicy spółki z o.o. wprowadzą do umowy spółki zapisy ograniczające możliwość obrotu udziałami. Jednakże zgodnie z przepisem art. 182 § 1 k.s.h.: „zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.”. Ograniczenie jednak nie może prowadzić do całkowitego zakazu obrotu posiadanymi udziałami, gdyż rażąco i niekorzystnie wpływałoby na sytuację wspólnika chcącego opuścić spółkę. Ocena całkowitego zakazu obrotu udziałami została dokonana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., sygn. akt I CSK 132/11, w którym to Sąd Najwyższy wskazał, iż jedną z granic swobody wspólników w określaniu ograniczeń w obrocie udziałami w spółce z o.o. wyznacza kodeks spółek handlowych, a w szczególności art. 182 § 1 k.s.h., który dopuszcza jedynie ograniczenie zbywalności udziałów, a nie jej wyłączenie.
Zasadniczo ograniczenia w zbywaniu udziałami wspólnicy wprowadzają w celu ochrony interesów swoich (wspólników pozostających w spółce jak i tych chcących z niej wystąpić) oraz ochronie interesów samej spółki.
Przykładowymi ograniczeniami wprowadzanymi do umowy spółki z o.o. będą:
- prawo pierwszeństwa nabycia udziałów od ustępującego wspólnika przez wspólników pozostających w spółce,
- uzależnienie możliwości zbycia udziałów przez ustępującego wspólnika od otrzymania zgody spółki (wyrażonej w formie uchwały zarządu), rady nadzorczej lub zgromadzenia wspólników na zbycie udziałów,
- zakaz zbycia udziałów przez ustępującego wspólnika określonym podmiotom konkurencyjnym wobec spółki, z której wspólnik ustępuje.
W praktyce zdarzają się też ograniczenia czasowe dotyczące możliwości zbywania udziałów w spółce z o.o. Przykładowo, w celu zabezpieczenia płynności finansowej spółki wspólnicy mogą zgodzić się na to, że w oznaczonym okresie czasu (np.: pięciu lat od dnia założenia spółki) nie będą zbywać udziałów w tej spółce.
Najczęściej w praktyce występującym ograniczeniem w możliwości zbywania udziałów w spółce z o.o. jest konieczność uzyskania zgody spółki na zbycie udziałów przez ustępującego wspólnika.
Wyrażenie zgody przez spółkę na zbycie udziałów przez ustępującego wspólnika traktuje się jako wyrażenie zgody przez osobę trzecią (art. 63 k.c.). Taka zgoda może być wyrażona przed dokonaniem czynności prawnej (przed zbyciem udziałów) lub też po dokonaniu tej czynności. Brak wypowiedzenia się na temat zgody na dokonanie zbycia udziałów oznacza, że czynność ta jest niezupełna i jest „zawieszona” do czasu ustosunkowania się właściwego organu co do wyrażenia zgody na zbycie udziałów (bądź uchwalenia stanowczego sprzeciwu na zbycie udziałów). W przypadku wyrażenia zgody na zbycie, wyrażonej po jakimś czasie od samego zbycia, taka czynność niezupełna przekształca się czynność prawną zupełną. Stanowczy natomiast sprzeciw uprawnionego organu spółki do wyrażenia zgody na zbycie udziałów oznacza, że czynność taka staje się bezwzględnie nieważna i to ze skutkiem od jej dokonania (ex tunc).
Foto dzięki uprzejmości Iamnee / freedigitalphotos.net