Dobrowolne umorzenie udziałów z czystego zysku – wysokość kapitału zakładowego a wartość nominalna udziałów po umorzeniu

dobrowolne umorzenie udziałów

Problem z ilością udziałów i kapitałem zakładowym

Jeden z klientów zadał nam pytanie czy prawidłowa jest sytuacja, w której po dobrowolnym umorzeniu udziałów powstała różnica pomiędzy wysokością kapitału zakładowego a sumą nominalnej wartości udziałów pozostałych po umorzeniu udziałów.

Zacznijmy od początku i ustalmy, kiedy dobrowolne umorzenie udziałów jest możliwe.

Kiedy dobrowolne umorzenie udziałów jest możliwe

Po pierwsze, udziały przeznaczone do umorzenia muszą istnieć, a więc umorzenie udziałów jest możliwe jedynie po wpisaniu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego a umorzenie musi dotyczyć wpisanych do KRS-u udziałów.

Po drugie, umorzenie udziałów jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy umowa spółki z o.o. zawiera zapis dopuszczający przeprowadzenie procedury umorzenia udziałów. Takim standardowym zapisem umożliwiającym umorzenie udziałów jest następujący:

  1. Udział Wspólnika może zostać umorzony na podstawie uchwały Zgromadzenia Wspólników.
  2. Udział może zostać umorzony za zgodą Wspólnika w drodze nabycia udziału przez Spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody Wspólnika (umorzenie przymusowe). Przymusowe umorzenie może nastąpić w przypadku naruszenia przez Wspólnika przepisu art. 211 § 1 K.s.h.
  3. Umorzenie udziału może nastąpić z czystego zysku albo w drodze obniżenia kapitału zakładowego Spółki.

Umowa nabycia udziałów w celu ich umorzenia

Dobrowolne umorzenie udziałów następuje poprzez ich nabycie przez spółkę. Taka umowa wymaga odpowiedniej formy – formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Podpisanie umowy o nabyciu własnych udziałów spółki przeznaczonych do umorzenia musi być poprzedzone podjęciem uchwały zgromadzenia wspólników o dobrowolnym umorzeniu udziałów oraz określeniu ceny za ich nabycie od wspólnika oraz oświadczeniem tego wspólnika z wyrażeniem zgody na dobrowolne umorzenie udziałów.

Procedura umorzenia udziałów

Po trzecie, aby prawidłowo dokonać dobrowolnego umorzenia udziałów za wynagrodzeniem, należy przeprowadzić następujące kroki: 1) sprawdzić umowę spółki, umowa ta musi zawierać regulację dotyczącą dobrowolnego umorzenia udziałów; 2) podjąć uchwałę zgromadzenia wspólników o nabyciu w celu umorzenia własnych udziałów; 3) uzyskać zgodę wspólnika na dobrowolne umorzenie; 4) zawrzeć umowę nabycia własnych udziałów przez spółkę oraz 5) podjąć uchwałę zgromadzenia wspólników o umorzeniu własnych udziałów.

Czy nominalna wartość udziałów może nie zgadzać się z wartością kapitału zakładowego

Umorzenie udziałów może być dokonane poprzez obniżenie kapitału zakładowego o wartość nominalną umarzanych udziałów. Drugim sposobem umorzenia udziałów będzie umorzenie udziałów bez obniżania kapitału zakładowego, z czystego zysku. W tym drugim przypadku, tj. umorzenia z czystego zysku, uchwała zgromadzenia wspólników o umorzeniu udziałów nie wymaga formy szczególnej. Umorzenie takie polega na zmniejszeniu liczby udziałów o ilość umarzanych udziałów, przy zachowaniu niezmienionej wartości kapitału zakładowego. Inaczej mówiąc, wartość nominalna udziałów pozostałych po umorzeniu będzie mniejsza od wartości kapitału zakładowego.

Można to zilustrować na przykładzie: w spółce z o.o., posiadającej kapitał zakładowy w wysokości 10.000 zł i 200 udziałów o wartości 50 zł jeden udział, dobrowolnie umorzono 20 udziałów o łącznej nominalnej wartości 1.000 zł. Kapitał zakładowy pozostanie bez zmian – 10.000 zł, natomiast w spółce po umorzeniu będzie 180 udziałów o nominalnej wartości 9.000 zł.

Dostosowanie wartości nominalnej udziałów z wartością kapitału zakładowego

Wspólnicy pozostający w spółce z o.o. mogą zdecydować się na podjęcie uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do nie zmienionej wysokości kapitału zakładowego.

Dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.

Dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.

Dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o. stosowane jest najczęściej w celu przeprowadzenia zakończenia uczestniczenia w spółce wspólnika, któremu umarza się udziały. Umorzenie udziałów pozwala więc na ugodowe pozbycie się wspólnika, bez konieczności dopuszczania osoby trzeciej do spółki oraz bez konieczności odkupienia udziałów przez wspólników, którzy pozostają w spółce z o.o.

Patrząc od strony prawnej umorzenie udziału w spółce z o.o. prowadzi do unicestwienia tego udziału. Mówiąc po prostu, umorzony udział przestaje istnieć.

Przed przystąpieniem do umorzenia udziału trzeba sprawdzić czy udział jest zarejestrowany w sądzie rejestrowym (a więc czy spółka jest uwidoczniona w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz czy istniejąca wysokość kapitału zakładowego jest prawidłowa, gdyż nie można umarzać udziałów przed rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego). Jeśli spółka została zarejestrowana oraz wskazany w KRS kapitał zakładowy jest prawidłowy należy sprawdzić treść umowy spółki czy przewiduje ona możliwość umorzenia udziału. Najczęściej będzie to następujący zapis w umowie spółki z o.o.: „Udział może być umorzony za zgodą Wspólnika w drodze nabycia udziału przez Spółkę (umorzenie dobrowolne).”.

Następnie wspólnik, którego udziały mają być umorzone, musi wyrazić na taką czynność swoją zgodę.

Oświadczenie wspólnika o wyrażeniu zgody na dobrowolne umorzenie udziałów musi wskazywać dokładanie na co się ten wspólnik godzi. Należy więc wskazać, na jaką liczbę udziałów, która ma być umorzona wspólnik wyraża zgodę, jakie wynagrodzenie satysfakcjonuje udziałowca, jak może być finansowane umorzenie (przez obniżenie kapitału zakładowego, z czystego zysku, w sposób mieszany). Zgoda może być udzielona odrębnie przed podjęciem uchwały o umorzeniu udziałów albo też może być wyrażona w trakcie zgromadzenia wspólników na którym ma zapaść uchwała o dobrowolnym umorzeniu udziałów. Wyrażenie zgody powinno być udzielone na piśmie, aby w przypadku sporów z byłym wspólnikiem można było łatwo wykazać, iż doszło do wyrażenia zgody na dobrowolne umorzenie udziałów.

Następnie trzeba zdecydować w jaki sposób ma być sfinansowane dobrowolne umorzenie udziałów. Zasadniczo są to dwa sposoby: albo poprzez obniżenie kapitału zakładowego albo też z „czystego zysku”.

 

Umorzenie udziałów z obniżeniem kapitału zakładowego

Pierwszy ze sposobów finansowania umorzenia udziałów polega na obniżeniu kapitału zakładowego spółki. Ponieważ obniżenie kapitału zakładowego wiąże się z koniecznością zmiany umowy spółki toteż zgodnie z art. 255 k.s.h. uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego musi być zaprotokołowana przez notariusza oraz jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej, do przegłosowania takiej uchwały zgromadzenia wspólników wymagana jest większość dwóch trzecich głosów (art. 246 § 1 k.s.h.).

Przepis art. 246 § 3 k.s.h., wymagający uzyskania zgody wszystkich wspólników na uszczuplenie ich praw udziałowych, nie ma zastosowania do uchwał dotyczących zmiany umowy spółki, określających przesłanki i tryb umorzenia udziałów (np.: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w wyroku z 5 czerwca 2008 r., I ACa 351/08).

W uchwale dotyczącej obniżenia kapitału zakładowego należy precyzyjnie wskazać, o jaką kwotę kapitał zakładowy jest obniżany oraz jaki to ma wpływ na istniejące udziały: czy część udziałów zostanie umorzona czy też wszystkim udziałom zostanie obniżona wartość nominalna.

Samo obniżenie kapitału zakładowego wiąże się z kilkoma formalnymi wymogami. Po podjęciu uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego zarząd spółki ma obowiązek niezwłocznego ogłoszenia o zamiarze obniżenia kapitału zakładowego w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz wezwaniu wszystkich wierzycieli spółki niezgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego aby w terminie trzech miesięcy wnieśli sprzeciw przeciwko obniżeniu kapitału spółki. Tacy wierzyciele muszą być przez spółkę zabezpieczeni lub spłaceni. Więcej o obniżeniu kapitału zakładowego we wpisie: Obniżenie kapitału zakładowego.

 

Umorzenie udziałów z czystego zysku

Druga możliwość finansowania umorzenia udziałów polega na skorzystaniu z „czystego zysku” spółki (art. 199 § 6 i 7 k.s.h.). Umorzenie udziału z czystego zysku ma tę zaletę, że nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego spółki, a więc nie jest wymagana długotrwała procedura informowania kontrahentów i zabezpieczania (spłacania) ich wierzytelności. Oczywiście możliwy jest też wariant mieszany, gdy umorzenie udziałów finansowane jest częściowo z obniżenia kapitału (np.: do wysokości wartości nominalnej udziałów) i częściowo z czystego zysku (różnica pomiędzy wynagrodzeniem do wypłacenia a wartością nominalną udziałów).

Zacznijmy od ustalenia czym jest „czysty zysk”. Pojęcie czystego zysku nie zostało zdefiniowane w przepisach kodeksu spółek handlowych i ustawie o rachunkowości. W orzecznictwie wskazuje się, że czysty zysk to kwota, która może zostać przeznaczona na rzecz wspólników zgodnie z art. 192 k.s.h. Oznacza to, że wynagrodzenie za umorzone udziały, gdy finansowane jest z czystego zysku nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione w utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, pomniejszonego o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub rezerwowe.

Umorzenie udziałów z czystego zysku prowadzi do rozbieżności pomiędzy wartością kapitału zakładowego (ta wartość nie zmienia się) i wartością nominalną udziałów pozostałych po dobrowolnym umorzeniu (ta wartość obniży się o kwotę, która została wypłacona z „czystego zysku”). W takie sytuacji warto podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki i dostosowaniu wartości pozostałych po umorzeniu udziałów do niezmienionej wysokości kapitału zakładowego (zobacz uchwałę Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 1997 r. (III CZP 15/97, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 74)).

 

Foto dzięki uprzejmości digitalart / freedigitalphotos.net